Język talysh: jego pochodzenie, opis i cechy charakterystyczne.

Język talysh pochodzi z grupy języków starożytnego Iranu i jest bliski kurdyjskiemu, tadżyckiemu, farsi i beludżyjskiemu. Nazwa własna osób posługujących się tym językiem to Talysh lub Talyshon. W kręgach naukowych istnieją 2 wersje na temat jego pochodzenia. Niektórzy językoznawcy uważają go za potomka starożytnego języka azerbejdżańskiego, który istniał przed erą turkizacji, a inni uważają go za spokrewniony z azerbejdżańskim, ale wyjątkowy w swojej genealogii.

Ogólna charakterystyka i historia badań

Język taliski jest jednym z języków licznej grupy kaukaskiej. Historia badania tego języka zaczęła się nie tak dawno, bo w XIX wieku. Pierwsza monografia została wydana w 1842 roku. Nazwa ludu posługującego się tym językiem to Talysh lub Talyshon. Khadzkon. Rozwój tego języka jest nierozerwalnie związany z kulturą Azerbejdżanu. Wśród językoznawców istnieje opinia, że jest to "fragment" starożytnego języka azerbejdżańskiego z gałęzi irańskiej. Według słownictwa jest jednym z najbogatszych na świecie.

Wielu badaczy uważa ją za niepisaną. W Iranie do przekazywania języka talyskiego używa się pisma arabskiego. W Azerbejdżanie, wraz z nastaniem władzy radzieckiej pod koniec 1920 roku, alfabet łaciński został. Do zapisu liter alfabetu języka talyskiego wprowadzono alfabet łaciński, a w 1939 r. - Podjęto próbę przetłumaczenia go na cyrylicę.

W latach 30. XX wieku podjęto próbę przetłumaczenia języka na cyrylicę. W XX w. W tym języku wydano wiele podręczników i literatury pięknej, a jego dialekty były badane. W ostatnich latach zainteresowanie językiem wzrosło, wraz ze wzrostem tożsamości narodowej grupy etnicznej.

Pochodzenie

W 1939 roku do zapisu liter języka talyskiego wprowadzono alfabet łaciński. Na południu Azerbejdżanu żył starożytny lud, który mówił językiem azerskim, należącym do północno-zachodniej podgrupy języków irańskich. Od XI wieku alfabet cyrylicki był tłumaczony na cyrylicę i wschodni ormiański. Populacja tej grupy etnicznej stopniowo zaczęła maleć, a jej język stopniowo ustępował miejsca dialektom turkijskim. Do końca epoki mongolskiej rdzenna ludność Iranu niemal w pełni przyjęła język turkijski.

Oprócz korzeni turkijskich, język talysh ma komponent midianski. Język medyjski w starożytności był bardzo zbliżony do perskiego. Okrągłe pieśni taneczne "khalai" i "hollo" w języku Talysh są dowodem na wpływy kultury midianskiej. Były one używane przez kobiety z tej grupy etnicznej od czasów starożytnych. Według starożytnej legendy brali w nich udział także mężczyźni, tańcząc w jednej ze stron koła. Organizowano je na cześć Lo (lub Lu, Lotani), smoka reprezentującego żywioł ognia i wody. Ormianie w starożytności nazywali Medów "Drakonami", którzy wywodzili się z klanu Ajdagak (od Pers. "ajaga" - "smok"). Później tradycja tańczenia takich rond zachowała się w obrzędach weselnych ludu Talysh.

Słowa w języku talysh mają paralele z innymi językami: arabskim, rosyjskim, irańskim i perskim.

Przewoźnicy

Informacje na temat liczebności populacji Talysh są sprzeczne. Według oficjalnego spisu z 2009 roku jest ich w Iranie około 130 tysięcy, a w Azerbejdżanie około 92 tysiące (nieco ponad 1% populacji). Rząd Azerbejdżanu nie prowadzi specjalnych badań w tym zakresie. Powyższe liczby są uważane przez niektórych badaczy za zaniżone, ponieważ Talyshowie podczas zbierania danych demograficznych są rejestrowani jako Azerowie. Według innych szacunków, łączna liczba ludności w obu krajach przekracza 1 milion. ludzie.

Główna grupa użytkowników tego języka zamieszkuje południowo-zachodnią część wybrzeża Morza Kaspijskiego, na pograniczu Iranu i Azerbejdżanu. Antropologicznie należą do południowego typu kaukaskiego. W Azerbejdżanie ludność Talysh skupiona jest w czterech okręgach o łagodnym klimacie subtropikalnym:

• Lankaran (centrum administracyjne - Lankaran).
• Astara (Astara).
• Lerik (Lerik).
• Masaliński (Massaly).

W Baku i Masalskii jest dość duża społeczność talyska. Sumgait, gdzie ich liczba sięga 1/3 całej populacji. W Iranie narodowość ta żyje również w zwartej grupie na nizinach wybrzeża Morza Kaspijskiego (prowincje Gilan i Ardabil).

Cechy

Cechami języka talyskiego są następujące momenty archaiczne, które są wspólne dla wielu języków turkijskich:

• słaba delimitacja czasów i modalności czasowników;
• małe zróżnicowanie skłonności;
• niejasne rozgraniczenie czasów;
• brak różnic w głoskowaniu;
• czasownik polisemiczność;
• niejasne rozróżnienie między pojedynczością a wielością.

Istnieją 4 dialekty tego języka oparte na nazwach okręgów Azerbejdżanu, w których mieszkają Tałysze. Massali jest bardzo blisko Lankaranu. W tych dwóch dialektach opuszcza się "t" w grupie liter "st". Różnica w akcentach polega również na odmiennym wyglądzie fonetycznym słów o tym samym znaczeniu oraz na tworzeniu negatywnej formy czasowników.

Stan obecny

Obecnie język taliski jest wystarczająco dobrze zbadany, wydano kilka słowników, wśród których warto wymienić wydanie z 1976 roku. przez L. А. Pireiko. Słownik ten zawiera 6600 słów, w tym przysłowia i aforyzmy z regionów, w których żyją grupy etniczne. W 2002 r. Ukazała się również książka A. Khoroshi. Abdoli "Słownik porównawczy języka talyskiego, tatarskiego i starożytnego azerskiego", a w 2006 r. - Słownik rosyjsko-talijski, który zawiera ponad 140 000 słów.

Pomimo tego, język ten nie jest powszechnie używany w mediach w Azerbejdżanie. Wydawanych jest kilka periodyków. Język ten jest nauczany na poziomie szkoły podstawowej i jako przedmiot fakultatywny w szkołach, ale nadal pozostaje bardziej narzędziem do ustnej komunikacji w życiu codziennym.