Trzęsienie ziemi w lizbonie w 1755 r

O katastrofach naturalnych zapomina się na ogół po 30-50 latach, ale niektóre tragedie wymagają 50-100 lat na odbudowę. Trzęsienie ziemi w Lizbonie w 1755 roku, czyli prawie dwa i pół wieku temu, jest wciąż pamiętane w Europie. Według współczesnego wydarzenia, niemieckiego pisarza Goethego, była to "straszna rzecz na świecie". Trzęsienie ziemi nie tylko przekształciło prężnie rozwijające się miasto Wpływ ruin na Portugalię, ale także na wszystkie kraje europejskie, ich kulturę, filozofię, politykę i był jednym z katalizatorów rozwoju nowej nauki: sejsmologii.

Chronologia katastrofy. Początek trzęsienia ziemi

Historia Lizbony sięga ponad 20 wieków wstecz. Pochodzące już z I tysiąclecia p.n.e. э., do 1755 r. stało się jednym z największych i najbardziej wpływowych miast w Europie. W tym czasie liczyła ona od 250 do 500 tys. mieszkańców, a Portugalia była skarbnicą bogactw materialnych i artystycznych, które w ciągu kilku minut zostały pogrzebane przez trzęsienie ziemi w Lizbonie.

1 listopada 1755 r. o godz. 9.50 miejscowi zbierali się na poranną mszę. Kościoły w mieście były pełne, ponieważ był to dzień Wszystkich Świętych, święto powszechnie czczone w krajach europejskich. Nagle stała powierzchnia ziemi zaczęła gwałtownie drżeć, a w ciągu kilku sekund wstrząsy zmieniły się w gwałtowne wstrząsy, za każdym razem zwiększając amplitudę w ciągu następnych 6-8 minut. Maksymalna magnituda trzęsienia, według współczesnych szacunków, wynosiła 8,4-8,9. To bardzo dużo. Dla porównania, trzęsienie ziemi w Spitaku w 1988 r. w Armenii miał amplitudę 6,8-7,2.

Jak zeznał jeden z kapitanów statków w pobliżu wybrzeża, budynki miasta zakołysały się jak kłosy pszenicy na polu. Ściany domów kołysały się od morza na wschód. W pierwszych sekundach trzęsienia ziemi zawaliło się wiele domów, a w ziemi pojawiły się szerokie, pięciometrowe pęknięcia, oddzielające centrum miasta od reszty.

Następnie, według niektórych relacji, nasyp miejski zatonął, podczas gdy inni mówili, że morze cofnęło się o kilka kilometrów, po czym ponownie się podniosło.

Tsunami

Przerażeni mieszkańcy, którzy uniknęli losu pogrzebania pod gruzami domów, rzucili się na nabrzeże. Mieli nadzieję, że zostaną uratowani przez morze i wypłyną statkiem z miasta. Ale w tym miejscu czekała na nich kolejna katastrofa naturalna, ponieważ ogromne tsunami wygenerowane przez siedzibę trzęsienia ziemi zmiotło ich z brzegu jakieś 20 minut później. Szacuje się, że ma od 6 do 15 metrów wysokości.

Lizboński nasyp zawalił się po tym, jak góra wodna zapadła się i pogrzebała wraz z nią ludzi, którzy się na niej spiętrzali. Istniały pewne dowody na istnienie dużego osuwiska na obszarze przybrzeżnym po drugim silnym wstrząsie trzęsienia ziemi. To się stało około 10 rano. Współczesne badania wskazują, że tego dnia w Zatoce Lizbońskiej doszło do dużych podwodnych osuwisk skalnych.

Ognie

Katastrofy, które dotknęły mieszkańców miasta, nie ograniczyły się do wstrząsów i tsunami. Gdy w Lizbonie doszło do trzęsienia ziemi, w wielu miejscach wybuchły pożary, które szybko przerodziły się w wielki pożar. Ogień niszczył to, co pozostało z miasta przez 5 dni, a ruiny tliły się jeszcze dłużej.

Współcześni uznali, że przyczyną pożaru był ogień w kościołach i kaplicach w dniu Wszystkich Świętych, który rozprzestrzenił się po mieście z powodu silnych wiatrów. Ale są też inne hipotezy. Głębokie pęknięcia w skorupie ziemskiej w rejonie miasta mogły spowodować uwolnienie z ziemi łatwopalnego gazu. Zapalił się i doprowadził do licznych nagich pożarów, których nie udało się ugasić. Za tą teorią przemawia również fakt, że 100 lat po tym strasznym wydarzeniu na miejscu odkryto pierwiastki radioaktywne. Niektóre z nich były na tyle silne, że spowodowały dodatkowe uszkodzenia i mogły wybuchnąć na powierzchnię razem z palnym gazem.

wstrząsy wtórne

Wstrząsy trwały przez cały listopad i grudzień. Niektóre z nich były na tyle silne, że powodowały dodatkowe szkody. Jeden ze wstrząsów 9 grudnia był odczuwalny w całej Europie: w Niemczech, Francji, Włoszech, Hiszpanii i Szwajcarii.

Aktywność sejsmiczna w kolejnych miesiącach była wysoka. Według raportu z Lizbony w listopadzie 1761 roku nie było trzęsień ziemi., trzęsienia ziemi były odczuwalne w okolicy niemal każdego dnia.

Ofiary w ludziach

Trzęsienie ziemi w Lizbonie 1 listopada 1755 roku zabiło według różnych szacunków 40-60 tysięcy osób. I to tylko w stolicy Portugalii. W różnym stopniu zniszczone zostały także inne miasta w kraju i miejscowości w Hiszpanii. Na przykład w portugalskim porcie Faro na południu kraju w wyniku zjawisk sejsmicznych i powodzi zginęło 3000 osób, a w marokańskiej wiosce osunięcie się ziemi zabiło od 8 do 10 tysięcy mieszkańców.

Ponieważ Lizbona założyła spichlerze, aby zapewnić chleb dla całego obszaru, kiedy one upadły, wśród ocalałych zapanował głód. Pomoc z Anglii w postaci żywności dotarła dopiero w grudniu. Skala katastrofy po trzęsieniu ziemi była bardzo duża, biorąc pod uwagę, że nie było wówczas służb ratowniczych ani odpowiedniego sprzętu pomoc medyczna.

Straty materialne i kulturowe

Według jednego z mieszkańców, który wrócił do miasta trzy tygodnie po rozpoczęciu katastrofy, jedyne co zobaczył w mieście to góry dymiących ruin. Wielkie trzęsienie ziemi w Lizbonie całkowicie zniszczyło ponad 85% domów. Wśród nich były 53 pałace, ponad 70 kaplic, 90 klasztorów. Dane te mogą się różnić w zależności od źródła, ponieważ wydarzenie miało miejsce dawno temu. Ale wszyscy badacze zgodzili się, że miasto zostało zniszczone przez co najmniej dwie trzecie.

W ruinach znajdowała się Biblioteka Królewska (kilkadziesiąt tysięcy tomów, w tym wczesne książki drukowane), archiwum kościelne z dawnymi rękopisami, arcydzieła architektury, około dwustu obrazów Rubensa i Tycjana, stare mapy i inne skarby historyczne i kulturowe. Zniszczono pałac królewski i operę, skradziono biżuterię o szacunkowej wartości 800 milionów złotych franków.

Czy istniały zwiastuny katastrofy?

Ale trzęsienie ziemi w Lizbonie w 1755 roku nawiedziło miasto, pozostawiając po sobie stos manuskryptów, pozostałości archeologiczne i obrazy. nie był w tamtych wiekach wyjątkowy w regionie. Silne wstrząsy odnotowano w XII i XIV wieku., w 1531 r., 1551 r. Poważne trzęsienia ziemi mają zwykle charakter klastyczny, przy czym najpierw następują mniejsze trzęsienia ziemi. Geneza tej katastrofy była "przygotowywana" przez procesy naturalne przez co najmniej 5 wieków.

Naukowcy zauważają również obecność prekursorskiego sejsmicznego lulu na kilka lat przed wydarzeniem. Na przykład 33 lata przed tragedią w portugalskim mieście Faro odnotowano ostatni foreshock, czyli trzęsienie ziemi, które wystąpiło przed silniejszym w mniej więcej tym samym miejscu i okresie.

Zmiany klimatyczne

Były też inne złowieszcze zwiastuny chwilowego zastoju. W ciągu ostatnich 5 lat przed tym wydarzeniem było mniej opadów niż zwykle, a lato tego roku było wyjątkowo zimne. W okolicach Lizbony wiele studni wyschło, a inne, wręcz przeciwnie, trysnęły. W niektórych z nich smak wody uległ pogorszeniu z powodu zmian w jej składzie chemicznym. Rejestrowano również emisję gazów z ziemi.

Współczesna nauka wie, że anomalie klimatyczne i hydrogeologiczne są charakterystyczną cechą aktywności sejsmicznej. Zadziwiające jest to, że 1 listopada 1755 r. o godz. 11-12 z leczniczego źródła w czeskim uzdrowisku Teplice kilkakrotnie wytrysnęły duże ilości wody, choć samo trzęsienie ziemi nie było tam odczuwalne.

Wpływ wydarzenia na umysły ludzi

Trzęsienie ziemi w Lizbonie wywarło duże wrażenie w całej Europie. Obok rewolucji francuskiej w 1848 r., trzęsienie ziemi w Lizbonie w 1848 r. stała się jednym z najważniejszych wydarzeń XVIII wieku. Liczne artykuły, wiersze i eseje dotyczące trzęsienia ziemi w Lizbonie pojawiły się w ówczesnej literaturze. Wolter zawarł opis katastrofy w jednym z odcinków swojej satyrycznej powieści "Kandyd. Wspominały o niej w swoich pracach także inne wybitne osoby: ja. Kant, E. Goethe, J. Ж. Rousseau, O. У. Holmes.

Ponieważ w ówczesnych oświeconych umysłach panowała pobożność, sam fakt, że wydarzenie to miało miejsce w dniu Wszystkich Świętych, wywołał głęboką konsternację. Niektórzy współcześni badacze zauważają, że wiele faktów mogło być przesadzonych ze względu na filozoficzne podejście do tragedii i brak naukowo wytłumaczalny Mechanizmy zjawiska.

Rozwój sejsmologii

Natychmiast po wystąpieniu trzęsienia ziemi markiz de Pombal, który służył za czasów króla portugalskiego, wydał dekret, w którym rozdano parafiom kościelnym kwestionariusze mające na celu wyjaśnienie faktów związanych z tym wydarzeniem. Był też odpowiedzialny za odbudowę miasta i kraju. Jego zasługą jest to, że Lizbona, która została prawie całkowicie zniszczona, została odbudowana i stała się ponownie jedną z najbardziej okazałych i eleganckich stolic Europy.

Dzięki kwestionariuszom Pombala, zachowanym w narodowym archiwum kraju, oraz informacjom zebranym przez Hiszpańską Akademię Królewską, sejsmolodzy XX wieku byli w stanie opracować mapę makrosejsmiczną regionu.

Trzęsienie ziemi w Lizbonie przyspieszyło badania na ten temat. W ten sposób, zaledwie 2 lata po katastrofie, rosyjski naukowiec M... В. Łomonosow ustalił pierwszą klasyfikację trzęsień ziemi i podjął próbę wyjaśnienia ich przyczyn. W prawie wszystkich krajach europejskich ukazało się wiele traktatów. Jednak zjawisko przyrodnicze było wówczas postrzegane bardziej filozoficznie jako przejaw czterech żywiołów, a teoria fal sejsmicznych zyskała akceptację dopiero 100 lat później.

Zmiany w polityce

Zniszczenie głównego ośrodka handlowego, jakim była Lizbona, oraz zniszczenie portugalskiego dworu królewskiego doprowadziło do swoistej "rewolucji". Anglia była głównym sojusznikiem w handlu atlantyckim tego mocarstwa. Klęska żywiołowa stanowiła doskonałą okazję do radykalnych zmian w polityce zagranicznej innych narodów europejskich, mających na celu osłabienie dotychczasowej dominacji Wielkiej Brytanii i Portugalii.

W wyniku tego wydarzenia król zniszczonego kraju musiał zrezygnować ze swoich kolonialnych ambicji.

Prasa o trzęsieniu ziemi

Ciekawe jest też, jak wydarzenie to relacjonowała ówczesna oficjalna prasa portugalska: wśród najbardziej godnych uwagi zniszczeń w lizbońskiej gazecie z 06 grudnia 2011 r.11.1755 г. Odnotowano jedynie upadek wieży mieszczącej archiwa państwowe.

Straty były jednak wyraźnie większe. Król Portugalii rozumiał znaczenie opinii publicznej w okresie oświecenia, dlatego skala i skutki katastrofy zostały celowo zbagatelizowane. W sprawę zaangażowany był również wspomniany markiz Pombal, który zebrał i "poinstruował" grupę pisarzy, aby korzystnie relacjonowali fakty związane z trzęsieniem ziemi w Lizbonie. Było to również nowe, niespotykane w ówczesnej prasie zjawisko.