Nagroda literacka im. Andrzeja belygo: historia, rozwój, perspektywy

Nagroda Literacka im. Andrieja Belygo przyznawana jest poetom i prozaikom za osiągnięcia w literaturze rosyjskiej. Zostało założone w 1978 roku przez redakcję czasopisma "Zegar", który był literackim samizdatem.

Kontekst historyczny

Nagroda została ustanowiona na cześć wybitnego radzieckiego poety, prozaika i eseisty, krytyka, poety Andrieja Belygo. Borys Nikołajewicz Bugajew, prawdziwe nazwisko słynnego zwolennika symbolizmu i modernizmu w literaturze rosyjskiej, napisał w wierszu "Pierwsza randka" W 1921 r:

Czai się w dwudziestym wieku,

Dwadzieścia lat czerniło,

Słyszę wołanie ukochanego

Dziś, w święto Trójcy Świętej, -

A pod koronkową brzozą,

Z wyciągniętą życzliwą ręką,

Jestem zmywany przez wzdychającą falę

Do nieustającego pokoju.

Sam Bely lubił nazywać siebie sejsmografem, który doskonale wiedział o pierwszych oznakach nadchodzącego europejskiego kryzysu kulturowego, rewolucji, wojen i płonących lasów. Podobnie jak sejsmograf Belyi, również nagroda jego imienia została stworzona w celu rozpoznawania nowych ruchów i prądów we współczesnej literaturze rosyjskiej.

Według krytyka i poety Grigorija Daszewskiego:

Od momentu ustanowienia w 1978 roku nagroda zawsze pełniła funkcję dzielącą, ale w różnych okresach wyznaczała różne granice. W latach 70. i na początku 80. nagroda wyznaczała granicę między literaturą oficjalną a niezależną, a ulżyła literaturze niezależnej zagrożonego przez nią podziemia, gdyż każda nagroda (nawet jeśli jej materialny odpowiednik - sakramentalne jabłko, butelka, rubel) jest zawsze światłem skierowanym na zwycięzcę, antypodziemnym z definicji.

Wesołe symbole

Fundatorami nagrody była redakcja pisma "Zegar", a za założycieli słusznie uważa się Borysa Iwanowa, Arkadija Dragomoszczenkę, Borysa Ostanina i innych literatów.

Początkowo prace nadesłane na konkurs były oceniane w trzech kategoriach: poezja rosyjska, proza rosyjska i osiągnięcia w dziedzinie nauk humanistycznych.

Na nagrodę przyznaną zwycięzcy składały się następujące oryginalne i symboliczne przedmioty

• butelkę wódki, popularnie "biały" (imiennik poety, można powiedzieć);
• jednego rubla, żeby nagrodzony nie nudził się;
• zielone jabłko jako symbol dojrzałego, ale młodego talentu.

Laureaci pierwszej nagrody

Niezależnie od humorystycznego tła materialnego, Nagroda Literacka im. Andrieja Belygo niemal natychmiast stała się niezwykłym i godnym uwagi zjawiskiem w życiu kulturalnym kraju. Konkursowi o nagrodę towarzyszyło odkrywanie nowych nazwisk, zwłaszcza w pierwszej dekadzie jej rozwoju.

Wśród laureatów Nagrody Literackiej im. Andrieja Bely`ego w tym okresie znaleźli się np. tak znani autorzy jak "Rosjanin Salinger" - Sasza Sokołow, pisarz, poeta, eseista; postmodernista, twórca niecenzuralnego almanachu "Metropol" Andriej Bitow; prekursor konceptualizmu, autor Jewgienija Charitonowa.

W kategorii poezja laureaci nagród tych lat była liryczna i otwarta poezja Olgi Sedakowej; czuwaski poeta awangardowy Giennadij Aigi; leningradzka poetka, genialna przedstawicielka kultury nieformalnej, Elena Szwarc.

Wśród naukowcy w badacze nauk humanistycznych Borys Groys, filozof i publicysta; Michael Epstein, kulturoznawca, językoznawca, krytyk literacki; Władimir Malyavin, doktor nauk historycznych, badacz w dziedzinie starożytnej filozofii chińskiej.

Nowa nominacja

Cały kraj przeżył ciężkie lata dziewięćdziesiąte, lata nagrody Andrieja Belygo. Przerwa po początku lat dziewięćdziesiątych i prawie dziesięcioletnia pauza zdawały się położyć kres niezwykłej nagrodzie.

Ale od 1997 roku konkurs o nagrody nabrał nowego wymiaru i formatu. Wprowadzono czwartą nominację, która znacznie poszerzyła krąg uczestników. Została nazwana "Za zasługi dla literatury", był regularnie rozpatrywany przez jury i przyznawany najbardziej zasłużonym laureatom.

Wśród laureatów noughties znaleźli się nie tylko młodzi autorzy lub piszący w tym czasie, ale także ci, którzy działali w poprzedniej dekadzie.

Laureatami Nagrody Andrieja Bely`ego (literatura) w tych latach byli: romantyk i futurysta Wiktor Sosnora; filolog i historyk literatury Michaił Gasparow; filolog i uczony, akademik Władimir Toporow; specjalista od rosyjskiego modernizmu, krytyk literacki Aleksander Ławrow; poeta i tłumacz literatury angielskiej, hiszpańskiej, francuskiej i latynoamerykańskiej Borys Dubin; pisarz i dramaturg Władimir Sorokin; pisarz, eseista Aleksander Goldstein; historyk filozofii i tłumaczka literatury filozoficznej, Natalia Awtonomowa; poetka, współzałożycielka "Moskiewski konceptualizm" Wsiewołod Niekrasow i inni autorzy.

Wśród laureatów znalazły się także młode talenty: pisarze i dziennikarze Margarita Meklina i Jarosław Mogutin; poeta i filolog Michaił Gronas; poeta i ksiądz Siergiej Krugłow; a także wybitni autorzy przeszłości - poeta Wasilij Filippow, tłumaczka i poetka Jelizawieta Mnatsakanowa.

Kompromis lub najazd

W ciągu 2009 roku w komitecie nagrody pojawiają się spory i sprzeczności. Pozorne stwierdzenie lub działanie "cztery" w sprawie ograniczenia uprawnień założycieli tylko do jednej nominacji "Za zasługi dla literatury".

Borys Iwanow i Borys Ostanin oskarżani o oderwanie od prawdziwego zrozumienia i docenienia współczesnej literatury. Odpowiedzią na to wyzwanie był kompromis z pewnymi zmianami wśród członków komisji. Iwanow i Ostanin zachowali swoje referencje, a do poety Michaiła Eisenberga i eseisty Aleksandra Sekatskiego dołączyli.

Ale w 2014 roku jury zostało rozwiązane i utworzono nowe jury, w którym znaleźli się laureaci nagród z przeszłości. Ogłoszono, że Nagroda im. Andrzeja Belygo przestała istnieć w dotychczasowej formie.

W wyniku aktualizacji w dniu 24 września 2014 r. opublikowano krótką listę laureatów w oparciu o wprowadzone zmiany.

Konkurs im. Andrzeja Bely`ego już dziś

Wpływ nagrody na ocenę i badanie współczesnych tendencji w literaturze rosyjskiej jest nie do przecenienia. Tak zauważył krytyk literacki Vadim Leventhal:

Stąpanie po samych granicach literatury, żmudne eksplorowanie kopalni złota, jaką jest nowy język, nie przynosi ogromnych honorariów i, poza nielicznymi wyjątkami, nie jest obarczone sławą. Tym większe wyróżnienie dla pionierów. Tym większy szacunek dla Nagrody im. Andrieja Bely`ego, która zaprasza nas do przyjrzenia się, jak w tych tekstach mieni się złoto nowego języka.

Cechą szczególną nagrody pozostaje poszukiwanie nowego. Według komisji, a w szczególności Dmitrija Kuźmina, proces wyłaniania nowych laureatów jest w ciągłym balansowaniu pomiędzy nowymi i utalentowanymi autorami a tymi o ustalonej renomie.

Nagroda ma zawsze charakter współczesny, łączy ludzi piszących w różnych stylach, o różnych i nie zawsze wygodnych poglądach na świat, łączy więc nie tylko ludzi, ale i epoki.

Nominacje do nagród przekraczają granice. Tak więc za rok 2018 podsumowano wyniki dla pięciu grup Nagrody im. Andrzeja Bely`ego, czyli zwycięzców roku:

• Poezja - laureat Andriej Sen-Senkow ze zbiorem utworów wybranych "wiersz piękny z profilu";
• proza - wygrał Paweł Pieprzyk ze zbiorem opowiadań "Zdrajca Piekła";
• Badania humanistyczne - Felix Sandalov za książkę "Formacja. Historia jednej sceny";
• Projekty literackie i krytyka - nagrodę otrzymał Valery Shubinsky za esej "Gracze i hazardziści" język poetycki leningradzkich poetów lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych;
• Sergei Moreino zdobył nagrody za przekłady poetyckie z języka łotewskiego, polskiego i niemieckiego;
• Zasługi dla literatury - przyznane estońskiemu poecie i tłumaczowi Janowi Kaplinskiemu.