Biografia i działalność jana purkinjego

Ten artykuł opowie o jednym z największych Czechów w historii - Janie Purkinje. Człowiek ten zajmował się badaniami w dziedzinie biologii i medycyny, pozostawiając tym samym głęboki ślad nie tylko w historii swojej ojczyzny, ale także na świecie.

Wczesne lata i wczesne sukcesy

Jan Purkinje (lata życia: 17 grudnia 1787 - 28 lipca 1869) urodził się w Libochovicach, wówczas części Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Jego ojciec był zarządcą majątku. Po śmierci ojca, gdy Jan miał 6 lat, został powołany na kapłana. Te plany, wraz z jego własną biedą, doprowadziły do tego, że od 10 roku życia był wypędzany z jednej szkoły klasztornej do drugiej.

Studiował w instytucie w Litomyślu, a następnie w Pradze. Przez pewien czas zarabiał jako korepetytor dla bogatych dzieci. W 1813 r. wstąpił na wydział medyczny Uniwersytetu Praskiego, który ukończył w 1818 r. Następnie w 1819 roku uzyskał doktorat po rozprawie o subiektywnych zjawiskach wzrokowych.

Dzięki introspekcji ustalił, że wrażenia wzrokowe są spowodowane aktywnością mózgu i jego połączeniem z okiem, a więc nie mogą być wywołane przez zewnętrzną stymulację. Purkinje został propedeutykiem, człowiekiem, któremu powierzono specjalne zadanie przygotowania do pokazów autopsji, i asystentem w Instytucie Fizjologii Uniwersytetu w Pradze, ale nie miał możliwości prowadzenia własnych eksperymentów.

Prowadził badania nad zjawiskiem zawrotu głowy, wciąż opierając się na metodzie introspekcji na praskim jarmarku karuzelowym. Zauważył, że kierunek zawrotów głowy nie zależy od kierunku obrotu, ale od położenia głowy w stosunku do ciała. Ponadto opisał zjawisko oczopląsu, czyli stanu widzenia, w którym (...) oczy wykonują powtarzalne, niekontrolowane ruchy, co skutkuje pogorszeniem widzenia i postrzegania głębi, a także może wpływać na równowagę i koordynację.

Purkinje analizował również zjawiska fizjologiczne występujące po zażyciu niektórych leków, m.in. kamfory, opium, naparstnicy i belladonny. Eksperymentował na sobie, czasami posuwając się do niebezpiecznych skrajności. Zaobserwował, że stosowanie jednego leku po drugim zdawało się nasilać działanie pierwszego.

Obserwował on, prawie 30 lat przed Helmholtzem, wnętrze oka w świetle odbitym do niego przez soczewki wklęsłe. Zauważył on pewne różnice w wykrywaniu kolorów w słabym świetle, w porównaniu do światła dziennego. Zjawisko to nazwano wówczas "zjawisko Purkinjego".

Obecnie tłumaczy się to różnicowym pobudzeniem pręcików i czopków. Podkreślał też znaczenie odcisków palców w rozwiązywaniu przestępstw, co w tamtych czasach było absolutną nowością.

Działania w Breslau

Purkinje ubiegał się o stanowisko wykładowcy na wielu uniwersytetach w Cesarstwie Austriackim, ale nie został przyjęty. Był Czechem, a władze uczelni wolały promować na stanowiska akademickie obywateli niemieckich.

Na szczęście jego praca doktorska została dobrze przyjęta i przyciągnęła uwagę Goethego, który był zainteresowany tym samym tematem. Dzięki silnemu poparciu Goethego i Alexandra von Humboldta otrzymał w 1823 r. propozycję objęcia stanowiska profesora fizjologii na Uniwersytecie w Breslau. W ten sposób rozpoczął się najbardziej owocny okres jego kariery.

Sukces Purkinjego w Breslau opierał się na doskonałym sprzęcie i nowych metodach przygotowania materiału do badań. Miał bardzo nowoczesny i precyzyjny mikroskop i mikrotom. Jako pierwszy ustalił, że całe ciało składa się z komórek. Uczynił to dwa lata przed T. Schwann.

Paradoksalnie w historii nauki z tym odkryciem częściej kojarzony jest ten drugi. Może to wynikać z faktu, że Purkinjego interesowało przede wszystkim wnętrze komórki, natomiast Schwann opisał błonę komórkową i jako pierwszy użył słowa "komórka".

Purkinje niewątpliwie jako pierwszy zaobserwował i opisał jądro komórkowe. Zauważył również, że komórki są składnikami strukturalnymi zwierząt i roślin. Wprowadził do języka naukowego pojęcia "protoplazma komórek" и "osocze krwi".

Ówczesne techniki pozwoliły Janowi Purkinje na prowadzenie badań neurologicznych. W 1837 roku opublikował artykuł o komórkach zwojowych w mózgu, rdzeniu kręgowym i móżdżku. Jako pierwszy zauważył znaczenie istoty szarej mózgu. Przed jej odkryciem naukowcy uważali, że znaczenie ma tylko istota biała i nerwy.

Podkreślił, że komórki te są ośrodkami.. układ nerwowy i włókna nerwowe, jak przewody, które przekazują z nich energię do całego organizmu. Dokładnie opisał komórki w środkowej warstwie móżdżku z rozgałęzionymi dendrytami, jak drzewo. Nazywano je wtedy "Komórki Purkinjego".

Odkrycia uczonego były często publikowane w pracach dyplomowych jego asystentów. Nadzorował pracę doktorską Davida Rosenthala (1821-1875): wspólnie odkryli, że nerwy mają włókna w środku i przeanalizowali ich liczbę w nerwach rdzeniowych i czaszkowych.

Purkinje stwierdził również, że sen jest spowodowany zmniejszeniem ilości impulsów zewnętrznych. Prowadził badania działając igłami na częściowo zniszczone mózgi zwierząt, będąc jednym z pierwszych badaczy stosujących tę metodę. Przez wiele lat Jan Purkinje używał specjalnego krzesła obrotowego i rejestrował wszystkie efekty optyczne związane z ruchem oraz objawy fizjologiczne towarzyszące zawrotom głowy.

Przeprowadził badania, w których kierował strumień prądu galwanicznego przez własną czaszkę i obserwował reakcję mózgu. Ustalił ruch rzęsek w układzie płciowym i oddechowym, a w końcu w komorach mózgu. W 1839 roku Jan Purkinje odkrył tkankę włóknistą, która przekazuje impulsy elektryczne z węzła przedsionkowo-komorowego do komór serca. Dziś nazywa się je włóknami Purkinjego.

Działalność edukacyjna

W 1839 roku Jan Purkinje założył we Wrocławiu Instytut Fizjologiczny, który był pierwszą tego typu placówką na świecie. Został dziekanem Wydziału Lekarskiego, na które to stanowisko był wybierany cztery razy z rzędu. W 1850 r. został profesorem fizjologii na Uniwersytecie w Pradze. Tam skupił się na powrocie do używania w działalności uczelni języka czeskiego zamiast niemieckiego.

Odkrył on znaczne zmniejszenie wrażliwości ludzkiego oka na przyciemnione światło czerwone w porównaniu z wrażliwością na światło niebieskie. Wydał dwie książki: " Obserwacje i eksperymenty badające fizjologię zmysłów " и "Nowe subiektywne relacje dotyczące widzenia", które przyczyniły się do powstania nauki o psychologii eksperymentalnej.

W 1839 roku założył pierwszą na świecie katedrę fizjologii na Uniwersytecie w Breslau w Prusach (obecnie Wrocław), a w 1842 roku pierwsze na świecie oficjalne laboratorium fizjologiczne. Tu był założycielem Towarzystwa Literackiego i Słowiańskiego.

Najbardziej znane odkrycia

Jan Purkinje jest najbardziej znany z:

• Jego odkrycie z 1837 roku dużych neuronów z wieloma rozgałęzionymi dendrytami, znalezionych w móżdżku.
• Zasłynął również z odkrycia w 1839 roku tkanki włóknistej, która przewodzi impulsy elektryczne z węzła przedsionkowo-komorowego do do wszystkich części komory serca.
• Inne odkrycia to odbicie obiektów od struktury oka oraz zmiana jasności koloru czerwonego i niebieskiego w miarę stopniowego zmniejszania się natężenia światła o zmierzchu.
• W 1829 roku opisał działanie kamfory, opium, belladonny i terpentyny na ludzi.
• Eksperymentował także z gałką muszkatołową: wypił trzy zmielone gałki muszkatołowe z kieliszkiem wina i doświadczył bólu głowy, nudności, euforii i halucynacji, które trwały kilka dni. Zjawisko to nazywane jest obecnie średnim piżmowcem.
• Jan Purkinje odkrył również gruczoły potowe w 1833 roku, a w 1823 roku opublikował pracę, w której rozpoznał 9 głównych grup konfiguracji odcisków palców.
• On też jako pierwszy opisał i zilustrował w 1838 r. neuromelanina śródtkankowa w istocie czarnej.
• Jan Purkinje również docenił znaczenie pracy Edwarda Maybridge`a i zbudował własną wersję stroboskopu, którą nazwał forolitem. Umieścił dziewięć swoich zdjęć, zrobionych pod różnymi kątami, na płycie i zabawiał swoje wnuki pokazując im, jak on, stary i sławny profesor, obraca się z wielką prędkością.

Życie osobiste i wspomnienia po jego śmierci

W 1827 roku Purkinje poślubił Julię Rudolfi, córkę profesora fizjologii z Berlina. Mieli czworo dzieci, z których dwie dziewczynki zmarły we wczesnym dzieciństwie. Po 7 latach małżeństwa Julie zmarła, pozostawiając Durkina i jego dwóch młodych synów w głębokiej rozpaczy.

Uczony zmarł w Pradze 28 lipca 1869 roku. Został pochowany na cmentarzu honorowych obywateli w pobliżu Czeskiego Zamku Królewskiego w Vyšehradzie. Czechosłowacja wydała w 1937 roku dwa znaczki z okazji 150. rocznicy urodziny Purkinje (po czesku pisane Purkyne).

Uniwersytet Masaryka w Brnie w Czechach nosił jego imię w latach 1960-1990, podobnie jak autonomiczna Wojskowa Akademia Medyczna w Hradcu Králové (1994-2004).) Dziś jego imię nosi uniwersytet w Ústí nad Labem.

Biografia Jana Purkinjego bardzo obrazowo pokazuje nam, że człowiek, mimo wszystkich przeszkód, jakie napotyka, może osiągnąć bardzo duże wyżyny we wszystkich dziedzinach działalności.