Filozof rozanow: biografia, prace naukowe, publikacje

Życie filozofa Wasilija Wasiliewicza Rozanowa rozciąga się od 1856 do 1919 roku. Stał się najbardziej znanym krytykiem literackim, publicystą. Pozostawił po sobie wyjątkową spuściznę artystyczną, która pozwala nam zanurzyć się w erze Srebrnej Ery. Z krótkiej biografii Wasilija Rozanowa możemy się dowiedzieć, że udało mu się stworzyć własny gatunek literacki z biegiem lat zaczął być masowo naśladowany. Co więcej, jego osobowość pozostaje w dużej mierze owiana tajemnicą sto lat później. Choć biografia Wasilija Wasiliewicza Rozanowa została opisana wielokrotnie, a całe tomy poświęcone są jego naukom.

Biografia

Jego rodzinne miasto to Vetluga w obwodzie kostromskim. Urodzony w biurokratycznej rodzinie, miał wielu braci i sióstr. Przyszły pisarz Wasilij Rozanow w młodym wieku stracił oboje rodziców. W rzeczywistości to jego starszy brat Mikołaj zajął się jego edukacją. Od 1870 roku zamieszkali w Simbirsku, gdzie jego młody powiernik został nauczycielem w gimnazjum. Opisując swoje życie (lata 1856-1919), rosyjski filozof V. Rozanow zauważa, że gdyby nie brat, to po prostu by nie przeżył. Do czasu śmierci rodziców Mikołaj zdążył ukończyć studia na uniwersytecie w Kazaniu; zapewnił Wasilijowi wszystkie niezbędne warunki do nauki, skutecznie zastępując mu ojca.

W Simbirsku niedoszły pisarz był stałym gościem biblioteki Karamzina. W 1872 roku zmienił miejsce zamieszkania na Niżny Nowogród, gdzie zapisał się do gimnazjum i w 1878 roku ukończył naukę.

Po ukończeniu szkoły zapisał się na Uniwersytet Moskiewski. Tam uczęszczał na wykłady Sołowjowa, Kluczewskiego, Korsza i wielu innych. Już na czwartym roku przyszły filozof Wasilij Rozanow otrzymywał stypendium Chomyakowa. W 1880 r. zawarł związek małżeński z A. П. Suslova, która miała 41 lat. Do tej pory była panią rodziny F. Dostojewski.

Po studiach

Po ukończeniu studiów wyższych w 1882 roku nie zdecydował się na studia magisterskie, lecz zajął się samodzielną pracą twórczą. Następne 11 lat rosyjski filozof Rozanow spędził ucząc w gimnazjach Simbirska, Wiaźmy, Elc, Briańska, Biełego. Swoją pierwszą książkę wydał w 1886 roku. Próbował w niej wyjaśnić naukę metodami heglowskimi, ale nie udało się to. Wkrótce po opublikowaniu i niepowodzeniu dzieła Wasilija Rozanowa, opuścił Susłow. Odmówiła sformalizowania swojego rozwodu

Sławę zdobył po opublikowaniu szkicu Legenda o Wielkim Inkwizytorze autorstwa F. М. Dostojewskiego". Praca ta, która ukazała się w 1891 roku, stała się początkiem nowego traktowania pism rosyjskiego myśliciela jako utworów o charakterze religijnym. Później, już jako pisarz i filozof, Rozanow zbliża się do Bierdiajewa i Bułhakowa, innych filozofów teologicznych.

В 1900, on Wraz ze swoimi towarzyszami założył Towarzystwo Religijno-Filozoficzne. Zostaje najsłynniejszym rosyjskim dziennikarzem słowianofilem. Jego artykuły są publikowane w Novoe Vremya, a także w kilku czasopismach.

Drugie małżeństwo

W 1891 roku wziął tajny ślub z W. A. Własowem. Д. Butyagina, która była wdową po nauczycielu gimnazjum w Jeleśni. Na tym etapie swojej biografii wykładał tam również filozof Rozanow. Wraz z Pervovem ukończył pierwszy rosyjski przekład Metafizyki Arystotelesa z języka greckiego.

Był też zagorzałym przeciwnikiem systemu edukacja w Federacji Rosyjskiej imperium, oznaczający jego stanowisko jest bardzo jasne w artykułach na ten temat. Z sympatią opisał rewolucję rosyjską z lat 1905-1907. Ukazała się książka Wasilija Rozanowa "Kiedy szefowie odeszli".

W niektórych swoich pracach szukał sposobów na rozwiązywanie problemów, które pojawiły się w religijności i społeczeństwie. Temu zagadnieniu poświęcone są książki Wasilija Rozanowa Religia i kultura (1899) oraz Natura i historia (1900).

Miał bardzo ambiwalentny stosunek do prawosławia. Gruntowne zbadanie problemów rodziny i seksu w kraju. Jest to temat książki Wasilija Rozanowa "Kwestia rodziny w Rosji", która ukazała się w 1903 roku. W trakcie swoich pism definitywnie zerwał z chrześcijaństwem w kwestii seksu. Przeciwstawił on Stary Testament Nowemu Testamentowi. Pierwszy z nich ogłosił jako afirmację życia cielesnego.

Zerwanie ze społeczeństwem

Po opublikowaniu w 1911 r. kilku artykułów na temat sprawy Beilisa, popadł w konflikt z Towarzystwem Religijno-Filozoficznym, którego był członkiem. Inni odebrali sprawę Beilisa jako zniewagę dla Rosjan, i filozof Wasilij Rozanow został wezwany do opuszczenia jego szeregów. Tak też zrobił.

Jego późniejsze książki były zbiorami esejów na różne tematy. Filozofia Wasilija Wasiliewicza Rozanowa wślizgnęła się na krótko. Łączył je nastrój i zawierały wiele wewnętrznych dialogów. Badacze zwracają uwagę, że pisarz przeżywał wówczas kryzys duchowy. Stał się pesymistą, co znajduje obfity wyraz w Apokalipsie naszych czasów, 1917-1918. Jednocześnie miał świadomość nieuchronności katastrofy w kraju, wydarzeń rewolucyjnych. Ten okres w biografii Wasilija Rozanowa zaznaczył się jego załamaniem, gdyż rewolucja rosyjska kojarzyła mu się z takim pojęciem. W 1917 roku pisał o braku suwerena - a dla niego, jak nie ma Rosji.

Jego praca była aktywnie krytykowana przez rewolucyjnych marksistów. Nie był też akceptowany przez liberałów, członków rosyjskiej inteligencji.

W Sergiev Posad

W miesiącach letnich 1917 roku Wasilij Rozanow przeniósł się z Piotrogrodu do Sergiev Posad. Tam zamieszkał w domu nauczyciela miejscowego seminarium teologicznego. Na ostatnich stronach swojej biografii Wasilij Rozanow pozostaje otwarcie bez grosza, żyje w głodzie. W 1918 roku napisał apel w "Apokalipsie", prosząc o pomoc pieniężną. Znany z filozofii Wasilij Rozanow był już na skraju przepaści, przyznał, że bez pomocy nie byłby w stanie przetrwać ostatniego roku. W lutym 1919 roku zmarł.

Wasilij Rozanow miał pięcioro dzieci - cztery dziewczynki i jednego chłopca. Jego córka, urodzona w 1900 roku, Nadieżda Wasiliewna, zostaje jako artysta i ilustrator.

Filozofia

Krótko mówiąc, filozofia Wasilija Rozanowa była bardzo kontrowersyjna. Chodzi o to, że podążał w kierunku skrajności. To było celowe. To była jego uderzająca cecha. Uważał, że "trzeba mieć tysiąc punktów widzenia na jakiś temat".

Idea ta wyrażała swoistą specyfikę filozofii Wasilija Rozanowa. Miał nietypowy sposób patrzenia na świat. Uważał więc, że na wydarzenia rewolucji 1905-1907 należy patrzeć z różnych stron. Jednocześnie publikował artykuły z zupełnie różnych punktów widzenia - pod własnym nazwiskiem występował jako monarchista, natomiast pod pseudonimem W. Własow. Poglądy Varvarina należały do populistów.

Dla filozofa Rozanowa jego duchowym domem był Simbirsk. Bardzo szczegółowo pisał tam o swoim dorastaniu. Całe jego życie opierało się na 3 fundamentach - Kostromie, Simbirsku i Jelcy, które były odpowiednio jego fizycznym, duchowym i moralnym centrum. Filozof Rozanow objawił się w sztuce literackiej jako wybitna osobowość. Jego długa droga w tego typu twórczości nie została przerwana, prześledzono stopniowy rozwój talentu i odkrycie geniuszu. Filozof Rozanow regularnie zmieniał tematykę własnych prac, spojrzenie na problemy, ale osobowość Stwórcy zawsze pozostawała w nich wzniosła.

Jego warunki życia pod wieloma względami nie były łatwiejsze niż Maksyma Gorkiego. Został wychowany w duchu nihilizmu i z pasją chciał służyć społeczeństwu. To była jego myśl przewodnia, gdy wybierał drogę demokratycznej osoby publicznej. Potrafił wyrazić protest społeczny, ale w okresie dojrzewania nastąpił silny przewrót. Potem szukał historycznej ojczyzny w innych regionach, zostając komentatorem. Prawie wszystkie jego dzieła przedstawiają spojrzenie na otaczające go wydarzenia.

Egocentryzm

Badacze jego pism zwracali uwagę na egocentryczną orientację filozofa. Jego wczesne wydania spotkały się z oszołomieniem wielu krytyków. Pozytywne recenzje pierwszych prac Rozanowa po prostu się nie pojawiały. Był zaciekle, wściekle ganiony przez wszystkich. Rozanow deklarował na kartach swoich dzieł: "Nie jestem jeszcze takim nieszczęśnikiem, żeby myśleć o moralności".

Był to rosyjski pisarz, któremu udało się zdobyć szacunek i miłość także swoich czytelników. Widać to w komentarzach jego wielbicieli, które były pisane w intymnych, indywidualnych listach.

Filozofia

Filozofia Wasilija Rozanowa odznacza się nietypowymi cechami, mimo że należy do ogólnego rosyjskiego kręgu filozoficznego. Sam myśliciel znalazł się w samym środku wydarzeń, które szalały w Imperium Rosyjskim na początku XX wieku. Aktywnie komunikował się z wieloma pisarzami, aktorami sztuki. Wiele jego prac wyrażało ideologiczną, merytoryczną reakcję na obserwowane zjawiska. Krytykował poglądy Bierdiajewa, Sołowjowa, Błoka i wielu innych.

Wasilij Rozanow najbardziej zajmował się moralnością i etyką, religijnością i opozycją. Często dyskutował o apologii rodziny. W swoich pracach starał się pozbyć sprzeczności.

Interpretując filozofię Rozanowa, ktoś ogłosił, że jest to rozumowanie "mało religijnego człowieka". Rzeczywiście, bardzo aktywnie zgłębiał wewnętrzne dialogi takiej jednostki z teologią, podkreślał złożoność tych zagadnień.

Skala zadań rozpatrywanych przez Rozanowa jest tylko częściowo związana z Kościołem. Nie nadaje się do krytycznej oceny. Jednostka była sama, omijając zewnętrzne instytucje, które łączyły ludzi, tworząc dla nich jakieś wspólne zadanie.

Widzi on religię jako zgromadzenie, stowarzyszenie społeczne. Podczas gdy wyjaśnienie osobistych kwestii duchowych prowadzi do kontrowersji. Człowiek próbuje znaleźć swoje metody, połączyć się i zjednoczyć z tymi, którzy go otaczają, oczekując wtedy, że wszystko się ułoży.

Dziennikarstwo

Badacze twórczości Wasilija Rozanowa zauważają, że jego artykuły pisane są w nietypowym gatunku. Trudno było je przypiąć do konkretnego stylu. Jednocześnie była to stabilna część jego dorobku. Nieustannie reagował na zło dnia. Filozof wydaje książki planszowe. W swoich pismach próbował odtworzyć "rozumienie" w całej wielorakiej złożoności żywej mimiki słowa mówionego. To właśnie ten gatunek przylgnął do niego, jego pisma zawsze grawitowały w stronę doświadczenia. Ostatecznie ukształtowało go ostatnie dzieło.

Religia w tworzeniu

Sam Wasilij Rozanow mówił o sobie, że jest "wiecznie objaśniany". Zauważył, że wszystko, o czym pisze, ostatecznie wraca do Boga w taki czy inny sposób. Uważał, że podczas gdy wszystkie religie na świecie są indywidualne, chrześcijaństwo stało się osobiste. Filozof daje każdemu człowiekowi prawo do decydowania, ale nie o tym, jakie wyznanie ma praktykować, to już raz zostało postanowione, ale kwestia zakorzenienia jednostki we wspólnej wierze.

Uważał, że nawrócenie Kościoła nie może nastąpić jedynie poprzez obrzędy sakramentalne. Potrzebne jest szczere przekonanie, przekonanie, że wszystko co teraz w jego życiu ma odcień religijności.

Relację do Boga i do Kościoła postrzegał przez pryzmat pojęcia sumienia. To właśnie to uczucie postrzegał jako dzielnik między subiektywną i obiektywną częścią osoby. W kwestii sumienia wyróżnia dwa aspekty - jego relację do Boga i relację do Kościoła.

Bóg, z jego punktu widzenia, jest osobowym nieskończonym duchem.

Temat płci

Jednak centralnym zagadnieniem w całej jego twórczości była płeć. W 1898 roku sformułował własną definicję tego aspektu. Wskazał, że to nie organ, nie funkcja, ale osoba zygodyczna. Seks jest realny i pozostaje tajemnicą, tak jak umysł nie pojmuje sensu bytu. Człowiek w swojej metafizyce, będący jednością w duszy i ciele, jest związany z Logosem. Ale związek ten ujawnia się właśnie w intymnej sferze bytu: sferze miłości seksualnej.

Temat żydowski

Wasilij Rozanow aktywnie poruszał w swoich pracach kwestię żydowską. Chodzi o jego unikalne spojrzenie na świat, pełne mistycznych i religijnych cech. Potwierdził świętość małżeństwa, prokreacji. Bazyli sprzeciwiał się negacji ciała, ascezie i celibatowi. Przytoczył, jak seks, rodzina i prokreacja były uświęcone w Starym Testamencie, kontrastując to z nowotestamentowym życiem w śmierci.

Był to bunt antychrześcijański. Wkrótce przerodził się on w konserwatyzm organiczny, przepełniony umiłowaniem domowego konfesjonału, rodziny. Stąd śladowy w jego twórczości antysemityzm, który rozgniewał szeroką część publiczności. Niektóre z jego wypowiedzi były jawnie antysemickie. Należy jednak pamiętać, że filozof jako całość charakteryzował się popadaniem w skrajności - była to uderzająca cecha jego myślenia, która czyniła go interesującym i niezwykłym. Wiele rzeczy robił świadomie. Był jednocześnie judofilem i judofobem.

Sam Rozanow zaprzeczał jednak antysemityzmowi w swoich pracach. Kiedy rozpatrywana była sensacyjna sprawa Beilisa, Wasilij zaczął publikować liczne artykuły. A według Encyklopedii Żydowskiej uzasadnił w nich zarzut mordu rytualnego wobec Żydów, dowodząc, że podstawą ich kultu był rozlew krwi.

Z powodu takiej dwoistości absolutnie przeciwnych opinii, Rozanow był aktywnie oskarżany o brak skrupułów. To właśnie za te artykuły, zawierające entuzjastyczny hymn na cześć Żydów i głoszące antysemityzm, opuścił w 1913 roku Towarzystwo Religijno-Filozoficzne.

Dopiero pod koniec swojej ziemskiej wędrówki Rozanow przestał wyrażać otwartą wrogość wobec Żydów, czasem wypowiadając się o nich z entuzjazmem. W swojej ostatniej książce wychwalał dzieła Mojżesza i napisał wersy: "Żyjcie, Żydzi. Błogosławię cię we wszystkim ...".

W swoich wspomnieniach

Sam filozof powiedział o swoim dorastaniu: "wyszedł z obrzydliwości spustoszenia". Był w niebezpieczeństwie we wczesnym okresie swojego życia. W chwili ślubu z Susłową miał 24 lata, a ona 41. Zauważył, że była: "najwspanialszą kobietą, jaką kiedykolwiek spotkałem...".

Drugie małżeństwo po tajnym ślubie Wasilija Rozanowa z Butyaginą kościół nie uznał. Ale para spędziła ze sobą 30 lat, wychowując sześcioro dzieci.

Koledzy ze studiów zwracali uwagę na pesymizm Wasilija, przez co zyskał on przydomek "Wasia Człowiek Cmentarny". Przez ten pryzmat patrzył na wiele zjawisk w otaczającym go życiu. Uważał, że chrześcijanie źle pojmują płeć, rodzinę i prokreację. Krytykując kościół, chciał go ulepszyć, ale w końcu obawiał się, że wręcz przeciwnie - zniszczył go.

Stylistyka pisma, nowe metody filozoficzne, odrębny gatunek literacki - w tym wszystkim leżało osobiste doświadczenie Rozanowa. "Strumień świadomości" Lew Tołstoj próbował kiedyś dodać do dzieł. A Wasyl, korzystając z tej formy, napisał trylogię filozoficzną. Tam odzwierciedlał swoje własne myśli i uczucia, bez redagowania i przywiązywania ich do konkretnego celu. Poglądy Bazylego były kontrowersyjne w wielu kwestiach.

Po wybuchu rewolucji październikowej sprzedaż jego książek spadła. Rodzina długo była w rozterce, aż do śmierci Wasilija Rozanowa.

Publikując Legendę o Wielkim Inkwizytorze, pisarz zaangażował się w walkę z całym rosyjskim światem literackim, gdyż krytyk. Publikował z nią artykuły o twórczości Gogola. O ile powszechnie przyjmowano, że literatura rosyjska wywodzi się z "Płaszcza" Gogola. Wasyl zwrócił uwagę, że w tym dziele po prostu nie było żywych postaci ludowych. O twórczości Gogola mówił jako o złowrogiej orgii jakichś bufoniastych istot.

Wasilij Rozanow postawił w swoim artykule pytanie: "Kto kiedykolwiek spotkał żywą piękność na kartach książek Gogola??". Cierpiał na patologiczną nienawiść do tego pisarza.

Filozof wyraził pogląd, że począwszy od dzieł Gogola, literatura rosyjska nie była w stanie dojść do niczego dobrego.

Rozanow zaangażował się w aktywną polemikę z żywymi pisarzami, przekraczając niekiedy granice przyzwoitości. Na przykład w 1894 roku wdał się w kłótnię z Sołowjowem. Łączył ich dość dziwny rodzaj relacji. Ich walka odbyła się w artykułach. Sołowjow nazwał Wasilija "Judaszem", a ten odpowiedział tym samym epitetem. Po długim pokazie skończyło się na tym, że wyznali sobie wzajemną sympatię. Sołowjow napisał do Rozanowa: "Wierzę, że jesteśmy braćmi w duchu".

Warto zauważyć, że Wasilij był kiedyś w służbie moskiewskiego Państwowego Urzędu Kontroli. Zajmował wysokie stanowisko z pensją 100 rubli miesięcznie. Życie w stolicy było jednak dla niego kosztowne - 40% tej sumy płacił za mieszkanie. A potem okazało się, że Rozanow jest zmuszony dużo pisać. Zrobił to z łatwością, bez edycji tekstu. To, co napisał, zostało wydrukowane bez żadnych późniejszych poprawek. Jednocześnie jego artykuły regularnie ukazywały się w kilku wydaniach jednocześnie, co wszystkich złościło - mówiono, że... "pisanie obiema rękami".

Myśliciel używał wielu pseudonimów. Ale nawet na tym stanowisku pozostał bez środków do życia. Jego żona w swoich wspomnieniach mówiła o głodzie i zimnie, których doświadczyli po przeprowadzce do stolicy. Wasyl sam zbierał materiały na temat urzędników Kontroli Państwowej. Jego ideą było publikowanie artykułów o negatywnym spojrzeniu na oficjalność. Widział w nim wielką plagę dla Imperium Rosyjskiego. Cenzorzy zakazali publikacji jego artykułów. A Wasilij zaczął szukać nowej pracy.

Drukował w wydawnictwach wszelkiego rodzaju. Dzięki temu w XX wieku stał się powszechnie znany, a także znalazł bogactwo materialne. A rodzina pozwoliła sobie na małą wycieczkę za granicę. W tym samym okresie duchowni i intelektualiści spotykali się w Północnej Stolicy, aby szukać punktów zbieżności między "wiarą a rozumem". Trwały one aż do konfliktów zbrojnych I wojny światowej. Jednak z powodu kilku artykułów Rozanow znalazł się w gronie wykluczonych z tych wydarzeń. Książki Wasilija Wasiliewicza Rozanowa przestały być kupowane z powodu ogłoszonego przeciwko niemu bojkotu. Wykazał się jednak niezwykłą zdolnością do pracy. Wasyl pisał książki i działał jako publicysta w Nowoje Vremya. Ale i tu zaczęła się waśń ze stałymi autorami.

W 1910 roku Varvara Dmitrievna została sparaliżowana - była śmiertelnie chora. Wasilij Rozanow był zrozpaczony i pisał m.in. "mówił o małżeństwie, małżeństwie, małżeństwie... ale śmierć, śmierć, śmierć przychodziła do mnie". I na tym tle wydaje nową literaturę. Zawierał on myśli "bez obróbki, bez celu". To było połączenie wszystkiego.

Wiadomo, że dawno temu, jako robotnik gdzieś na pustkowiu, tłumaczący dzieła Arystotelesa, Wasyl był zafascynowany Pascalem. I prawdopodobnie ten fakt wpłynął na ten jego nowy gatunek.

Jak wskazywali krytycy, nowe utwory autora cechowała absolutna pełnia siebie. Nie potrzebował czytelników.

Jego dzieło "Samotność" było przepełnione szczerością, a on sam został początkowo aresztowany za pornografię. Krytycy Wasilija porównywali go do Karamazowa. I rzeczywiście, takie sposoby wyrażania myśli miały jakieś podstawy w rzeczywistości. Rozanow podkreślał, że tworzył książkę praktycznie jako rękopis. Uderzające jest, że stanowisko autora jest paradoksalne - jest on jednocześnie konserwatystą i radykalnym reformatorem. I ta dwoistość znajdowała odzwierciedlenie we wszystkim, czego podejmował się filozof. Jego pozdrowienia dla rewolucji 1905 roku wynikały z akceptacji idei egalitaryzmu. Wychował się w biedzie.

Warto zauważyć, że do 1911 roku nie nazywano go pisarzem, lecz eseistą. Jednak po wydaniu "Samotnika" wszystko się zmieniło. Krytycy byli zachwyceni. Sam autor uważał tę książkę za szczytowe osiągnięcie swojej twórczości. Wtedy też zaczęły krążyć plotki, że Wasilij Rozanow jest twórcą nowego gatunku literackiego.

Zbliżały się jednak tragiczne wydarzenia I wojny światowej. A podwieczorki Wasilija stawały się coraz rzadsze. Pozostał w swoistej izolacji, pomimo, że po jego zerwanie z Towarzystwem Filozoficznym, jego krąg towarzyski nie zmienił się. Rozanow działał z "New Times", publikując antyniemieckie artykuły dla gazety. A to zerwało więzi, jakie jeszcze istniały między nim a społeczeństwem, które nie miało jasnego stanowiska w zarysowanych kwestiach.

Wiadomo, że filozof darzył szczególnym uczuciem młodzież. Studiował listy swoich czytelników, często je publikując. Próbowałem odpowiedzieć prawie każdemu, kto napisał. Wkrótce po rewolucji pismo zostało zamknięte, ponieważ było "Białą Gwardią". Redaktor wyemigrował, a następnie został mistrzem rosyjskiej partii faszystowskiej. Rozanov nie był już publikowany.

Ale 1917 wybił ziemię spod stóp Wasilija. Głęboko przeżywał te wydarzenia i drżał na widok relacji o tym, jak "poważny staruszek" chciał, by cara obdzierano ze skóry "wstążka po wstążce". Jego nawykowy sposób życia rozpadał się, wszystko w co wierzył ulegało zniszczeniu. I doprowadziło to i tak już pesymistycznego filozofa na skraj rozpaczy.

Przeniósł się do Sergiev Posad, gdzie życie było nieco łatwiejsze dla zubożałego człowieka, i gdzie mieszkał jego przyjaciel Paweł Florenski, który znalazł pokoje dla jego rodziny. Ostatnie lata życia były dla pisarza pasmem nieszczęść. Jego jedyny syn, Bazyli, zginął w tragicznych okolicznościach.

Ostatnie listy filozofa były tragiczne. Martwił się nie tylko o Rosję, ale o całą ludzkość. Myśliciel twierdził, że świat się rozpada. Wasilij był wyczerpany, ciągle pędził w poszukiwaniu pracy, aby zdobyć kawałek chleba dla siebie i rodziny, a nigdy nie był w stanie tego zrobić. Przetrwał dzięki wysyłkom znajomych i czytelników. Wasilij zwracał się do nich w swoich listach. A wkrótce na podłożu poważnej choroby nerwowej doznał udaru mózgu.

Zmarł w ciągu kilku dni, całkowicie załamany. Z zagranicy przysłano go pieniądze А. М. Gorzko, by go w jakiś sposób wesprzeć, ale przyszli za późno, pisarz już umierał. Rozanow na łożu śmierci nadal pisał, opisując wszystko, co się z nim działo. Jego córka powiedziała, że tuż przed śmiercią przyjął komunię, a następnie poprosił o wizerunek Jehowy. Nie było go tam, więc poprosił o posąg Ozyrysa. I ukłonił się do tego bóstwa.

W ostatnich dniach opiekowała się nim 18-letnia córka, właściwie niosąc go na rękach jak dziecko. Wasyl milczał, był strasznie zmieniony. Wydawało się, że pisarz już umarł ostatecznie i odrodził się. Jego ostatnie dni były w całości poświęcone Chrystusowi. Twierdził, że dzieją się z nim cuda, prosił wszystkich, aby go objęli i oświadczył, że Chrystus zmartwychwstał.

Potem legenda rozeszła się po okolicy i plotki o jego śmierci szybko się rozeszły. Ostatni etap jego życia był radosny. Cztery razy z własnej woli przyjął Komunię Świętą, trzy razy otrzymał Komunię Świętą. A potem odszedł. Jego śmierć nie była bolesna. Wasilij Rozanow został pochowany w czerniowieckiej pustelni Ławry Trójcy Świętej-Sergiusza.