Filippino lippi - włoski malarz renesansowy: biografia, sztuka

Artykuł omawia życie i twórczość Filippino Lippi, członka rodziny malarzy Lippi. Uważa, że jego droga życiowa i cechy jego sposobu pisania, w tym jako przedstawiciela manieryzmu (faza późnego renesansu) przez D. Vasari.

Biografia artysty

Biografia Filippo Lippi zaczyna się niemal od anegdoty. Urodził się około 1457-1458 r. w toskańskim mieście Prato, jako syn słynnego malarza Fra Filippo Lippi i Lukrecji Buti. Jego ojciec był mnichem (stąd imię "Fra"), faworyzowanym przez faktycznego władcę Florencji, Cosimo de Medici, ze względu na talent.

Będąc dość kobiecym mężczyzną pomimo swojej rangi i wieku (około 50 lat), Fra Filippo namówił ładną, młodą zakonnicę Lukrecję Buti na bycie jego modelką, uwiódł ją i zostawił. Gdy urodziła syna, mecenas artysta Cosimo de Medici, chcąc stablilizować swojego faworyta, zmusił go do małżeństwa.

Ojciec artysty był powszechnie znany jako Fra Filippo Lippi (w historii sztuki znany jako Filippo Lippi Starszy) i był silnym przedstawicielem proto-renesansu, posiadającym własną szkołę artystyczną. Jego uczniem był utalentowany Sandro Botticelli.

Filippino (zdrobnienie od Filippo) Lippi, lub po prostu Filippino dla wszystkich jego znajomych, (Filippo Lippi Młodszy w historii sztuki), stracił ojca wcześnie - w wieku dwunastu lat. Smutek w jego oczach widać na autoportrecie.

Studiował malarstwo u Fra Diamante i był pod dalszym wpływem Sandro Botticellego i dzieł ojca.

Filippino Lippi pracował we Florencji, spędził jakiś czas w Prato, mieszkał i pracował w Rzymie. Zmarł we Florencji 18 kwietnia 1504 r. Pochowany we florenckim kościele San Michele Bisdomine.

Twórczość artysty

Większość krytyków sztuki twierdzi, że był mniej utalentowany niż jego ojciec. Jednak obrazy Filippino Lippi zachowują dziwny dotyk i liryczną duchowość dzieł ojca, czułość koloru. Podobne są ulubione modele artystów. Ale o ile u Fra Filippo dominuje spokojny majestat, typowy dla najlepszych dzieł Quattrocento, o tyle u syna spokój przechodzi w smutek i niepokój, lęk i religijną egzaltację.

W tle jego obrazów napięcie często podkreślają grzmiące flesze, przedpotopowe skupiska chmur. Jego prace są bardziej dynamiczne, momentami wręcz dramatyczne. Postacie w jego pracach są mistrzowsko zgrupowane, ale rzadko piękne, swobodne w ruchu. Dzięki temu Filippino Lippi jest typowym przedstawicielem manieryzmu.

Prawie wszystkie jego obrazy są o tematyce religijnej, ilustrują Stary i Nowy Testament. Ich tematy wyraźnie przechodzą przez serce artysty, tak jak w pracach Sandro Botticellego przekazują ruch, lot i tęsknotę zaniepokojonej duszy.

Wczesne prace we Florencji

Florencja była miejscem narodzin Filippino Lippi. Freski, którymi dopełnił dekorację kaplicy we florenckim kościele S. Maria del Carmine, którą Masaccio Masolini już rozpoczął, należą do jego wczesnych i zdumiewających działa. Jest to kilka fresków dotyczących Nowego Testamentu, przedstawiających życie i czyny apostoła Piotra, do tych samych dzieł należy czasem fresk Adoracja Magów, który zachował się we florenckiej Galerii Uffizi.

Dwa małe, charakterystyczne obrazy Filippino Lippi, "Śmierć Lukrecji" i "Estera", pokazują wyraźnie florencki styl. Swoją jasnością, przestrzennością, harmonią i spokojem przypominają prace swojego nauczyciela, Sandro Botticellego. Zawierają one muzykę linii i objętości arcydzieł architektury Florencji. Śmierć Lukrecji znajduje się obecnie w Galerii Pitti, natomiast Estera w Chantilly we Francji.

Późne freski

Niektóre z późniejszych fresków Filippino Lippi są również godne uwagi. Należą do nich dwa unikalne rzymskie dzieła w kościele Santa Maria sopra Minerva, jeden duży fresk przedstawiający triumf św. Tomasza i mniejszy przedstawiający wzięcie Matki Boskiej do nieba.

Artysta jest również właścicielem fresków w kaplicy Strozzi w kościele Santa Maria Novella we Florencji. Przedstawia czyny apostołów Jana i wymienionego świętego, Filipa - Filipa. Obrazy na freskach są już religijnie egzaltowane i pretensjonalne, ale ręka mistrza, najlepsza po Botticellim w jego kręgu, radzi sobie po mistrzowsku kompozycje wielofiguralne i kolor.

Dzieła artysty z kolekcji Berlińskiej Galerii Obrazów

Kompozycje sztalugowe mistrza nie są szczególnie liczne, choć można je znaleźć we florenckich kościołach. Niektóre z nich zostały wyjęte i wystawione w muzeach sztuki w Europie i Ameryce. Więc, Berlińska Galeria Obrazów Galeria jest właścicielem dzieła "Alegoria muzyki" (drugi tytuł "Erato"). Obraz ten, mimo wszystkich swoich pozornych zalet, jest często krytykowany, zwłaszcza przez młodzież, za niezrozumiałość alegorii i brak profesjonalizmu w porównaniu z dziełem Tycjana, który w tej samej galerii reprezentowany jest z bardzo szeroką.

Wiele innych przykładów włoskiego renesansu, od proto-renesansu do malarzy wysokiego i późnego renesansu, można zobaczyć również w Berlinie.

Hołd dla "minut" w obrazach artysty

Giorgio Vasari, opisując dzieło swojego współczesnego, podziwia nie jego maniery czy profesjonalizm, ale wiedzę o starożytności. Istotnie, w swoich pracach Filippino nadmiernie wprowadza detale zapożyczone z różnych antycznych sarkofagów i medali, starożytnych monet, ornamentów, dekoracji antycznych budowli i waz.

Te szczegóły są hołdem dla mody czasu, a w opinii ludzi z 20 i 21 wieku w ogóle nie upiększają obrazu, ale pokazują publiczności tylko maniakalny kolekcjoner pasja Filippino do rzadkich obiektów zabytkowych. To także konsekwencja manieryzmu, zwiastun pretensjonalności dekoracji gotyckiej czy nadmiaru luksusu i pomieszania w przyszłym stylu barokowym (rokoko).

Wpływ rzymskich skarbów antycznych i malarstwa holenderskiego na artystę

W Rzymie, gdzie artysta przybywa w 1488 roku, zamiast włoskich pejzaży Filippino wybiera "zdziczałe" widoki ruin, które skopiował z życia. A pejzaże i architektura mistrza są pod wyraźnym wpływem malarstwa Holendrów. Widać to na freskach Filippino Lippiego we wspomnianym już kościele S. Maria sopra Minerva. Szczegóły pejzaży do fresków pochodzą od artystów północnych, ale są zapożyczone inteligentnie i ciekawie, czasem połączone z pejzażami włoskimi, bliskimi artyście.

Możliwe przyczyny pojawienia się manieryzmu

Przyjazd do Rzymu ostro wpłynął na artystę nie tylko przez antyczne arcydzieła, ale także przez ogólny nastrój "niepokoju" związany z tzw. "pożogą religijną". Ten ogień został wzniecony przez płomienne przemówienia Girolamo Savonarollo. Trwało to kilka lat. Siła tego ognia pokazuje wyrzeczenie się Filippino nauczyciela i przyjaciela Sandro Botticelli z jego sztuki.

Ta egzaltacja delikatnych natur artystów pod wpływem religijnych kazań Savonarollaha była nieunikniona, a egzekucja mnicha denuncjatora za herezję była dla nich trudna i skomplikowana. Religijne męki i udręki były niewątpliwie jednym z przyczyna zachorowalności i napięcia w twórczości Filippino Lippi.

Autoportret

W National Gallery w Londynie Autoportret (zdjęcie u góry) wykonany jest w ostrych, czystych kolorach, które nie zakłócają osobowości portretowanego artysty.

Portret jest tak realistyczny, że wydaje się, że zaczynasz rozumieć nawet myśli tego człowieka. Powiedzieć, że oczy na portrecie są smutne, to nic nie powiedzieć. Smutek osiadł w nich na długo, t. к. sierota jest sierotą. A Sandro Botticelli, sądząc z opisów współczesnych, nie był zbyt czuły, choć jako nauczyciel dał chłopcu wiele.

W autoportrecie artysty uderza przede wszystkim duma, z jaką odwraca głowę, ma zaciśnięte usta i głębię oczu, z ich niebieskimi białkami... Ciemnowłosy artysta wydaje się być nieco dziki i ponury. W spojrzeniu jest wyzwanie dla widza: "Czego chcesz??" Kiedy spotyka się takie spojrzenie, chce się odwrócić, żeby nie zawstydzić jego właściciela. Porównując postacie Romea i Julii, na portrecie widać raczej Merkucja niż Romea.

Potężny kark Filippino jest hołdem dla potrzeby przetrwania w burzliwych czasach, w których żył artysta. Epidemie i wojny, przewroty religijne i zamachy pałacowe, ubóstwo i wyrafinowany luksus istniały obok siebie, zmuszając ludzi do ciągłego przygotowywania się do potyczek, noszenia broni i zdolności do odparcia ataku. Ale gorąc w portrecie jest łagodzony przez zdolność do myślenia, odczuwania piękna i uchwycenia go dla potomności.

Autoportret jest jednym z klejnotów galerii, podobnie jak inne słynna praca Filippino - "Madonna ze świętymi Jerome i Dominikiem przed nią".