Cykl sonatowo-symfoniczny: gatunki, budowa, rodzaje i liczba części

Cykl sonatowo-symfoniczny jest złożoną formą o wielu częściach. Znany jest od dawna i do dziś ma znaczenie w kompozycji muzyki. Gatunki cyklu sonatowo-symfonicznego dotyczą sonat, zespołów instrumentalnych (kwartet, trio, kwintet) i koncertów, a także symfonii. Kształtowanie się nowoczesnej formy tej formy miało miejsce na początku XVIII wieku, a jej koncepcja jeszcze wcześniej.

Budowa klasycznego cyklu sonatowo-symfonicznego miała miejsce za życia takich kompozytorów jak V.А. Mozarta i J. Haydn. W szczególności należy wyróżnić Beethovena, który był ojcem założycielem symfonii, pisząc 104 utwory muzyczne w tym gatunku. Wszyscy ci muzycy należą do szkoły wiedeńskiej. I teraz musimy się zastanowić, które gatunki mają formę cyklu sonatowo-symfonicznego.

Gatunki

Ta forma muzyczna, w postaci cyklu, nawiązuje do jednego z następujących rodzajów

• Symfonia.
• Sonata.
• Koncert.
• Zespół instrumentalny.

Klasyczny cykl sonatowo-symfoniczny

Charakterystyka:

1. Struktura homofoniczno-harmoniczna (co oznacza, że jeden z głosów jest melodią, a pozostałe są jej echem i posłuszeństwem). Termin ten jest zwykle przeciwstawiany polifonii - polifonia).
2. Tematy w obrębie każdej części są kontrastowe (poza formami rocznikowymi).
3. Integralny rozwój.
4. Wszystkie ruchy mają indywidualną treść, formę i tempo.
5. Po każdej części następuje kontrastowa.

Struktura

Przyjrzyjmy się teraz szczegółowo strukturze cyklu sonatowo-symfonicznego.

Przede wszystkim każda część w nim ma określony ton, nastrój i tempo. Więc, ile części w cyklu sonatowo-symfonicznym? Układ ruchów nie jest przypadkowy i ma istotne znaczenie. Klasyfikacja dokonana przez M. Г. Aranovsky, rosyjski muzykolog, podaje następującą kolejność:

• Część 1: "Osoba w działaniu";
• Część 2 Człowiek odbijający;
• Część 3: Człowiek, który gra;
• Utwór 4 "Człowiek w społeczeństwie.

Forma sonaty

Jak już wspomniano, zazwyczaj jedyna część (w większości przypadków pierwsza) tworzona jest w formie sonaty - najwyższej formy muzycznej, według większości muzyków, ponieważ pozwala ona autorowi opisać złożone sytuacje życiowe, wydarzenia. Jeśli chodzi o to, która część cyklu sonatowo-symfonicznego jest tą definiującą, to prawdopodobnie będzie to część bezpośrednia napisana w formie sonatowej.

Mówiąc o sonacie, nasuwa się analogia z dramatem. Są to utwory literackie przeznaczone do wystawienia w teatrze. Jest on skonstruowany według następującej zasady:

• Fabuła (wprowadzenie bohaterów, geneza głównego konfliktu)
• rozwój (wydarzenia, które odsłaniają głębiej osobowości bohaterów i zmieniają je);
• denouement (rozwiązanie głównego konfliktu, wynik, do którego dochodzą bohaterowie).

Forma sonatowa, od której bezpośrednio zależy struktura cyklu sonatowo-symfonicznego, składa się z:

• ekspozycja - wypowiedź na temat głównych wątków utworu muzycznego;
• rozwój - rozwinięcie znanych tematów, zmiana tematów;
• Repryza - powrót oryginalnych tematów w zmodyfikowanej formie.

Kompozycja i zastosowanie formy sonatowej

Zakres:

1. Pierwsza część lub finał koncertów, sonat i symfonii.
2. Utwór symfoniczny lub uwertura.
3. Utwory chóralne, choć występują one dość rzadko.

Rozważmy teraz konkretnie, z czego składa się forma sonatowa.

• Ekspozycja. Część główna (linia główna, zwykle pisana w tonacji durowej). Łączenie (służy do łączenia części głównej i drugorzędnej oraz zapewnia przejście z jednego klucza do drugiego). Część boczna (temat, który przeciwstawia się części głównej, pisany jest zwykle w tonacji V-dur (dominanta części głównej dla tonacji durowej i III-moll); część końcowa (zamykająca ekspozycję, zwykle ustalająca tonację części bocznej. Należy jednak zauważyć, że części końcowe i łączące części wolne cyklu sonatowo-symfonicznego nie są samodzielne, opierają się na materiale muzycznym tematów głównych i akcydentalnych i nie wpływają na rozwój idei. Jest to raczej prawidłowość niż ścisła reguła; może się zmieniać według życzenia kompozytora. Przecież głównym celem kompozytora jest oddanie istoty treści, a nie przestrzeganie wszystkich schematów tonalnych i rytmicznych. Dotyczy to na przykład pracy V.А. Mozart (Sonaty nr 11 i nr 14).
• Rozwój. W tej części praca może rozwijać się według kilku scenariuszy. Wykorzystanie do osiągnięcia celu artystycznego wyłącznie części głównych i pomocniczych nie zawsze pozwala na przestrzeganie wszystkich norm muzycznych. Przykładem utworów muzycznych o najprostszym rozwoju jest J. Haydn (Sonata nr 37), S. С. Prokofiew (Symfonia nr 1). Czasami wstęp w utworze sonatowym odgrywa szczególną rolę. Kontroluje szybkość rozwoju (L. Beethoven (V Symfonia, VIII Sonata; Franz Schubert, VIII Symfonia). Sonaty dwudziestowieczne charakteryzują się aktywnym rozwojem tematów w rozwinięciu (S.С. Prokofiew, Sonata nr 2; N. К. Sonata Fantazja Mettnera). Koncepcja autora kompozycji może implikować następujące warianty rozwoju: przyszły rozwój części głównych i akcydentalnych; pojawienie się nowego tematu; dojrzewanie części łączących i kończących...
• Reprise. Zadanie część ta ma powrócić do tematów ekspozycji, przekształcając tonację tematu akcydentalnego w temat durowy, a nie dominujący. Istnieje również możliwe są odchylenia. Repryza może kontynuować rozwój części środkowej lub pojawić się w punkcie kulminacyjnym. Na przykład, jak w IV Symfonii Czajkowskiego.И. Symfonia Czajkowskiego.

Istnieją również utwory muzyczne w formie sonatowej, które nie kończą się repryzą, ale mają dodatkową część zwaną kodą. Jest to część końcowa po repryzie. Pomaga uzupełnić lub rozszerzyć strukturę formy. Może zawierać tematy ogólne lub tylko jeden temat, któremu kompozytor przyznał pierwsze miejsce w dramaturgii (I. Brahms, Rapsodia h-moll; V.А. Mozart, Sonata nr 14).

Przy analizie formy sonatowej ważne jest określenie głównych tematów i tonacji, w jakich zostały napisane. A także spróbować określić prawidłowości w pojawianiu się tych części i ideę ich współdziałania w dziele.

Ciekawostką jest, że forma sonatowa jest zazwyczaj komponowana na instrument solowy.

Symfonia i orkiestra symfoniczna

Słowo "symfonia" oznaczało pierwotnie dowolną kombinację dźwięków. Termin ten rozwinął się później w uwerturę, wstęp do opery lub suity orkiestrowej.

Dopiero na początku XVIII wieku symfonia stała się samodzielnym czteroczęściowym dziełem koncertowym, wykonywanym przez orkiestrę symfoniczną. Pod względem treści symfonia zazwyczaj maluje obraz świata. Wszystkie części mają swój indywidualny obraz, znaczenie, a także formę i tempo. Ogólnie rzecz biorąc, każdy z ruchów można z grubsza opisać w następujący sposób:

1. Ten ruch jest najbardziej burzliwy w życiu jednostki. Napisana w formie sonaty, o szybkim tempie. Pierwsza część utworu symfonicznego jest powszechnie nazywana allegrem sonatowym.
2. Przedstawia odosobnienie człowieka z samym sobą, jego zagłębienie się w siebie, medytację nad sensem życia, liryczne cofnięcie się do ogólnej idei dzieła muzycznego. Charakteryzuje się wolnym tempem w formie trzyczęściowej lub wariacyjnej.
3. W przeciwieństwie do części drugiej, ukazuje nie wewnętrzne uczucia bohatera, lecz życie wokół niego. Aby opisać go najdobitniej, kompozytorzy używali głównie menueta. Później pojawiło się scherzo, które ma płynne tempo w skomplikowanej trzyczęściowej formie z triem pośrodku.
4. Ostatnia część, finał. Podsumowuje on zawartość sensów całej symfonii. Bardzo często kompozytorzy opierali ją na motywach ludowych w szybkim tempie. Część tę wyróżnia forma sonatowa, rondo lub rondo sonatowe.

Pewne jest, że każdy kompozytor ma swoją własną wizję świata, co sprawia, że muzyka jest naprawdę wyjątkowa. Mówiąc krótko o cyklu sonatowo-symfonicznym, każdy z nich ma swój typ i cechy charakterystyczne.

Skład orkiestry symfonicznej

Jak powiedziano wyżej, symfonie są pisane w Głównie dla Występy dużej orkiestry mieszanej. Ta orkiestra nazywa się symfonią. Orkiestra składa się z 4 grup instrumentów:

• Perkusja (timpani, cymbały). Największa grupa, służy do tworzenia globalności kompozycji, do zwiększenia dźwięczności.
• Instrumenty dęte drewniane (flet, obój, klarnet i fagot).
• Instrumenty dęte (trąbka, tuba, puzon i waltornia). Z "tutti", czyli grając razem, uzupełniają utwór muzyczny swoim potężnym brzmieniem.
• Instrumenty strunowe i smyczkowe (skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas). Na instrumentach z tej grupy grają zazwyczaj m.in Główna rola, temat przewodni.

Czasami używane jako instrumenty solowe, ale częściej towarzyszą i uzupełniają partię smyczkową.

W razie potrzeby do kompozycji dodawane są poszczególne instrumenty: harfa, organy, fortepian, czelesta, klawesyn. Mała orkiestra symfoniczna może mieć nie więcej niż 50 graczy, ale duża orkiestra może zawierać nawet 110 muzyków.

Małe orkiestry symfoniczne są bardzo powszechne w miastach i małych miejscowościach, ponieważ nie są one przystosowane do grania większości muzyki klasycznej. Częściej grają muzykę kameralną i muzykę dawną, która charakteryzuje się mniejszą liczbą instrumentów.

Pojęcie "podwójny" i "potrójny" jest bardzo często używane do określenia wielkości orkiestry. Nazwa wywodzi się od ilości używanych instrumentów dętych (pary fletów, oboje, rogi francuskie itp.).). W czworaczkach i pięcioraczkach dodają flet altowy, piccolo, waltornię, tubę basową, cimbasso.

Inne formy

Oprócz wykonania części cyklu sonatowo-symfonicznego przez orkiestrę symfoniczną, symfonie mogą być pisane również na orkiestrę dętą, smyczkową lub kameralną. Można również dodać chór lub poszczególne partie.

Oprócz symfonii istnieją inne odmiany gatunku. Na przykład symfonia to utwór koncertowy grany przez orkiestrę z jednym instrumentem solowym. Jeśli liczba solówek zostanie zwiększona (w różnych przypadkach od dwóch do dziewięciu) to taki podgatunek nazywany jest "symfonią koncertową".

Wszystkie te odmiany są podobne w swojej strukturze.

Symfonia to także utwór na chór (symfonia chóralna) i instrumenty (np. organy lub fortepian).

Symfonia może być przekształcona w inne, mieszane dzieła innych gatunków muzycznych. Mianowicie:

• Symfonia jest fantazją;
• symfonia - suita:
• Symfonia - wiersz;
• Symfonia - kantata.

formularz trzyczęściowy

Które gatunki mają formę cyklu sonatowo-symfonicznego?? Dotyczy to również trzyczęściowego formularza. Ta odmiana z kolei dzieli się na kilka typów:

• Proste. Prosta forma trzyczęściowa składa się z kilku części: a - b -a. a - część pierwsza, w której główny temat przedstawiony jest w formie kropki. b - Część środkowa, w której następuje rozwinięcie podanego tematu lub pojawienie się nowego, podobnego tematu. c to część trzecia, której muzyka jest echem części pierwszej. To powtórzenie może być dokładne, skrócone lub z pewnymi modyfikacjami.
• Złożona forma trzyczęściowa: A - B - A. A - złożone w prostej formie, która może składać się z jednej lub dwóch części (ab lub aba). B - Część środkowa to trio. A to repryza, która może dokładnie powtarzać pierwszą część, być zmieniona lub dynamiczna.

Formacja

Rozwój cyklu sonatowo-symfonicznego przebiegał etapami. Ważną rolę odegrali w tym muzycy z Włoch i Niemiec. Należą do nich:

• Arcangelo Corelli.
• Antonio Vivaldi.
• Domenico Scarlatti. Jego concerti grossi, sonaty solo i tria stopniowo kształtowały cechy cyklu sonatowo-symfonicznego.

Obok szkoły wiedeńskiej ważną rolę odegrali kompozytorzy szkoły mannheimskiej:

• Sviatoslav Richter.
• Karl Cannabich.
• Carl Philipp Stamitz.

W tym czasie struktura cyklu sonatowo-symfonicznego opierała się na czterech częściach. Wtedy pojawił się nowy rodzaj klasycznej orkiestry.

Wszystkie te momenty przygotowały powstanie klasycznego cyklu sonatowo-symfonicznego w twórczości J. Haydna. Haydn`s. Jego szczególny Cechy charakterystyczne przejęły z wczesnej sonaty, ale pojawiły się też nowe cechy.

Haydn

Kompozytor napisał w sumie 104 symfonie. Pierwsze dzieło w tym gatunku napisał w 1759 roku, a ostatnie w 1795 roku.

Możemy prześledzić ewolucję cyklu sonatowo-symfonicznego Haydna. Zaczynając od przykładów muzyki domowej i kameralnej, przeszedł do Symfonii Paryskiej i Londyńskiej.

symfonie paryskie

Jest to cykl utworów z udziałem orkiestry klasycznej (sparowanej). Kompozycja wyróżnia się powolnym wstępem, po którym następuje kontrastowe rozwinięcie.

Symfoniczny styl J. Symfonie Haydna charakteryzują się na ogół rosnącym kontrastem figuralnym i indywidualnością treści.

"6 Symfonie paryskie" zostały napisane w latach osiemdziesiątych osiemnastego wieku. Większość nazw utworów symfonicznych tego kompozytora wiąże się z okolicznościami, w którym zostały napisane lub wykonane przez.

London Symphonies

Cykl 12 utworów słusznie uważany jest za jedno z największych dzieł kompozytora. Symfonie londyńskie mają szczególną żywość i wesołość, nie są obciążone poważnymi problemami, bo głównym celem kompozytora było zainteresowanie świadomego słuchacza.

Sparowana kompozycja orkiestrowa równoważy brzmienie instrumentów smyczkowych i dętych drewnianych. Przyczynia się to do tego, że symfonia ma harmonijny i zgrany wygląd. Symfonie Haydna są skierowane do słuchacza i tworzą poczucie otwartości. Niebagatelne znaczenie ma tu wykorzystanie przez kompozytora pieśni i tańca, a także motywów codziennych, które często zapożyczane były ze sztuki ludowej. Ich prostota wpleciona w złożony system rozwoju symfonicznego nabiera nowych możliwości dynamicznych i wyobrażeniowych.

Orkiestra klasyczna, w skład której wchodzą wszystkie pięć grup instrumenty muzyczne, jest ugruntowana w twórczości symfonicznej J. Haydna w jego późniejszym okresie. W tych symfoniach najróżniejsze strony życia są przedstawione w sposób wyważony. Dotyczy to refleksji lirycznych i filozoficznych, poważnych wydarzeń dramatycznych i sytuacji humorystycznych, aby podsumować i streścić.

Cykl sonatowo-symfoniczny J. Haydn zawiera 3, 4 lub 5 części. Czasami kompozytor zmieniał zwykły układ części, aby stworzyć specjalny nastrój. Improwizacyjne aspekty jego utworów ułatwiają zrozumienie nawet najbardziej ambitnych i poważnych gatunków instrumentalnych.