List do filipian: kluczowe tematy, historia i pierwsza wspólnota chrześcijańska w europie

Z kart Nowego Testamentu wynika, że, że wiadomość Pawła Apostoła do Filipian była wynikiem jego pracy misyjnej w Europie, dokąd udał się ze swoimi towarzyszami, współtwórcami nowej wiary, Tymoteuszem, Sylasem i Łukaszem. Pierwszym większym ośrodkiem europejskim, do którego dotarła wieść o przyjściu Zbawiciela na świat, było macedońskie miasto Philippi, którego mieszkańców nazywano wówczas Filipianami. To właśnie do nich skierowany był list apostolski.

Pierwsze zgromadzenie chrześcijańskie w Europie

Nowotestamentowa księga Dzieje Apostolskie podaje, że apostoł Paweł trzykrotnie odwiedził Filipię. Po pierwszej wizycie zatrzymał się tam dwa lata później, w drodze do Koryntu, a jakiś czas później, przekazując jałmużnę (zbiórkę pieniężną) członkom zgromadzenia jerozolimskiego.

Wielu mieszkańców tego miasta, którzy byli poganami (Żydów było tam bardzo mało), żywo zareagowało na apostolskie przepowiadanie i w krótkim czasie utworzyli pierwszą gminę chrześcijańską w Europie, co bardzo ucieszyło jej założyciela. Z listu Pawła do Filipian wynika, że w następnym okresie pozostawał z nimi w kontakcie i kierował ich życiem duchowym poprzez swoich posłańców lub inne osoby, z którymi wysyłał bieżącą korespondencję.

Data i miejsce powstania epistoły

Co do tego, kiedy i gdzie powstał Apostolski List do Filipian, istnieje wśród uczonych bardzo zdecydowana opinia. Analiza dokumentu wskazuje, że najprawdopodobniej skomponował go przebywając w rzymskim więzieniu, do którego został wrzucony na rozkaz cesarza Nerona w 61 roku n.e.

Świadczy o tym zwłaszcza wzmianka autora o żołnierzach pułku pretorianów pilnujących więźniów. Wiadomo, że ich oddział należał do sił cesarskich stacjonujących w Rzymie. Z tekstu wynika również, że autor jest przekonany o swoim rychłym uwolnieniu, które nastąpiło dwa lata później. Tak więc przyjęło się datować list Pawła do Filipian na rok 63 lub bardzo blisko po nim. W świecie akademickim istnieją inne punkty widzenia na tę sprawę, których zwolennicy są nieliczni i nie mają wystarczająco przekonujących argumentów na rzecz swoich teorii.

Posłaniec apostolski

Gdy apostoł Paweł przebywał w więzieniu w Rzymie, odwiedził go niejaki Epaphroditus, mieszkaniec miasta Philippi. Jako aktywny członek nowo powstałego zboru chrześcijańskiego w swoim mieście, uważał więźnia za swojego duchowego ojca i starał się mu ulżyć w miarę możliwości. Pielęgnował go również w chorobie.

Gdy Epafrodyt powiadomił go o zamiarze powrotu do domu, wysłał list do Filipian, w którym serdecznie podziękował mieszkańcom miasta za pomoc, jaką dla niego zebrali, a także udzielił mu potrzebnych w tym czasie pouczeń religijnych. Wiedząc, że członkowie zgromadzenia filipińskiego byli bardzo zaniepokojeni wiadomością o jego chorobie, apostoł pocieszył ich wiadomością o jego bezpiecznym wyzdrowieniu.

Prawdziwie ojcowskie przesłanie

Sam charakter listu św. Pawła do Filipian jest niezwykły. Czytając ją, ma się nieuniknione wrażenie, że autor zwraca się do ludzi, z którymi łączą go więzy prawdziwej braterskiej miłości. Od ich pierwszego spotkania minęło wiele lat, w tym czasie członkowie założonej przez niego wspólnoty chrześcijańskiej byli prześladowani przez otaczających ich pogan i w większości pozostali niezłomni w swoim duchu... To oddanie prawdziwej wierze, której był nosicielem, związało Pawła z Filipianami mocniej niż więzy krwi. Tak więc apostoł mówi do nich jak ojciec, który kocha swoje dzieci, pewny, że jego ukochane dzieci nie zhańbią jego imienia.

Cechy konstrukcyjne dzieła

List Pawła cechuje swobodna atmosfera, bardziej charakterystyczna dla listów osobistych niż oficjalnych dokumentów. Wrażenie to wynika w dużej mierze z faktu, że autor nie starał się tworzyć jej według ściśle ustalonego planu, a raczej kierował się myślami i uczuciami, które przychodziły do niego w danym momencie pisania.

W liście do braci w wierze apostoł Paweł podzielił swoje przesłanie na cztery rozdziały, które dzielą się na dwie części. Pierwszy z nich rozpoczyna się zwyczajowym pozdrowieniem, po którym następuje krótkie przedstawienie okoliczności jego życia w tym czasie. Następnie w Liście do Filipian 2 autor, na przykładzie Jezusa Chrystusa, napomina swoich czytelników, aby walczyli o wiarę, a także o konsekwencję, pokorę i posłuszeństwo Bogu. Rozdział zamyka kilka szczególnych pism dotyczących osób z wewnętrznego kręgu Pawła w okresie jego życia. Jest to podsumowanie pierwszej części listu.

Kolejna część zajmuje rozdziały 3 i 4. Apostoł, zwracając się w nim zarówno do pojedynczych osób, jak i do wszystkich członków założonego przez siebie zgromadzenia, przestrzega ich przed szkodliwym wpływem wiary żydowskiej. Mówi też o potrzebie rozwijania zdolności do duchowego samodoskonalenia, bez którego niemożliwe jest pełne wypełnianie przykazań Chrystusa. List apostolski do Filipian zamyka się dziękczynieniem i pozdrowieniem. Podobnie jak w przypadku tekstu całego dokumentu, są one pełne intymności, świadczą o niezłomnej bliskości Pawła z jego duchowymi dziećmi.

Interpretacje zebrane przez duchownych

W świętej literaturze ojcowskiej można znaleźć szereg interpretacji Listu do Filipian autorstwa apostoła Pawła. Dzieje się tak dlatego, że za jego zewnętrzną prostotą wyrazu kryje się głębokie znaczenie, które dla niewtajemniczonego człowieka jest bardzo trudne do uchwycenia. Najbardziej znanym autorem takiej kompozycji jest św. Jan Chryzostom, arcybiskup Konstantynopola, działający w drugiej połowie IV wieku, który wraz z Grzegorzem Teologiem i Bazylim Wielkim znalazł się w gronie trzech Hierarchów Ekumenicznych.

Nie mniej czczone jest dzieło św. Teodora z Cyreny, czołowego przedstawiciela szkoły teologicznej założonej w III wieku przez syryjskie miasto Antiochia. Wśród autorów rosyjskich największym powodzeniem cieszył się Najjaśniejszy Teofanes (Goworow) Zatwornik, który napisał swoje dzieło w drugiej połowie XIX wieku, a po śmierci został wysławiony w hierarchii świętych.

Świeccy interpretatorzy Listu Apostolskiego

Znane są również interpretacje zestawione nie przez duchownych, ale przez przedstawicieli nauki świeckiej, którzy poświęcili temu zagadnieniu swoje dogłębne badania. Tak więc, w 1989 Duże dzieło moskiewskiego historyka Iwana Nazarewskiego ukazało się nakładem Trinity Sergius Lavra Press. Jego twórczość znalazła oddźwięk w szerokim kręgu czytelników i była wysoko ceniona przez rosyjskie duchowieństwo. Innym przykładem jest praca niemieckiego biblisty Friedricha Meyera, napisana w 1897 roku i wielokrotnie przedrukowywana pod redakcją Paula Ewalda i Marka Haupta.

Opinia sceptyków

Należy zauważyć, że wbrew powszechnemu przekonaniu o autentyczności omawianego dokumentu, często zdarzali się badacze, którzy ten fakt kwestionowali. Na przykład niemiecki filozof Bruno Bauer już na początku XIX wieku dowodził, że mimo podobieństw stylistycznych do innych tekstów apostoła Pawła, przypisywany mu List do Filipian jest późniejszym fałszerstwem.

Jego rodak Carl Golsten powtórzył to zdanie. Kiedy w połowie lat 70. opublikował swój komentarz do Listu Pawła do Filipian, nie omieszkał powtórzyć dokładnie słów swojego poprzednika Bauera, ale dodał kilka dowodów, które zostały powszechnie uznane za wysoce nieprzekonujące, a częściowo zostały celowo sfałszowane.

Pawła do wspólnoty chrześcijańskiej założonej przez niego w macedońskim mieście Filippi, może być słusznie zaliczony do najwyższych przykładów myśli religijnej, a jego tekst słusznie zajmuje miejsce wśród innych ksiąg Nowego Testamentu.