Egzekucja rzeczowa. Zasada świadczenia w naturze

Zgodnie z s. 1 Art. 308.3 k.c., wierzyciel ma prawo zwrócić się do sądu z powództwem o wykonanie zobowiązania rzeczowego, jeżeli dłużnik nie wykonuje zobowiązania. O ile prawo nie stanowi inaczej normy lub z zawartej umowy nie wynika nic innego. Co do zasady wierzyciel może egzekwować w naturze różne obowiązki, w tym wydanie przedmiotów. To jest właśnie główny temat naszego artykułu.

Części ogólne i szczególne kodeksu cywilnego

Zasada świadczenia niepieniężnego opisana jest w artykułach ogólnych Kodeksu cywilnego. Znajduje to również odzwierciedlenie w przepisach odnoszących się do spraw indywidualnych. Na przykład w Para. 3. Artykuł. 487 kodeksu przewiduje w przypadku, w którym sprzedawca, który otrzymał pewną kwotę pieniądze jako przedpłatę, nie przekazuje towarów zgodnie z warunkami. Wówczas kupujący ma prawo do jego reklamacji.

W kl. 1 st. Art. 713 Kodeksu mówi, że wykonawca musi zgłosić zamawiającemu, jakie materiały zostały użyte po zakończeniu prac i zwrócić wszelkie pozostałości. A Art. 890 kodeksu przewiduje zwrot najemcy takiej samej ilości towarów tej samej jakości i rodzaju, jeżeli towary zostały zdeponowane bezosobowo.

Prawo wierzyciela i trudności w jego egzekwowaniu

Wszystko to sprawia, że nie ma wątpliwości, iż wierzyciel w ramach różnych zobowiązań może żądać od dłużnika wydania rzeczy w naturze. Powód musi przygotować się na to, że w próbach wyegzekwowania zobowiązania rzeczowego może napotkać przeszkody, nie zawsze do pokonania.

Nierzadko wierzyciel musi udowodnić, że dłużnik rzeczywiście posiada przedmioty, które należy zająć. Do niedawna obowiązek ten dotyczył zarówno pojedynczych przedmiotów, jak i przedmiotów o charakterze rodzajowym.

W 2016 r. wydana została jednak uchwała nr 7 Plenum Naczelnego Sądu Polubownego, w której stwierdzono, że w braku indywidualnej rzeczy od dłużnika wierzyciel nie może żądać jej przeniesienia. Takie samo stanowisko wyraził Najwyższy Sąd Polubowny w swoich wyjaśnieniach z końca lat 90.

Stanowiska sądu przy rozpoznawaniu spraw o przeniesienie własności rzeczy

Przykładowo w sprawie PP SAC 1996 nr.330/96 sąd nie zaspokoił żądania powoda o przekazanie benzyny (w ilości 1733564 kg), ponieważ nie przedstawiono dowodów na to, że pozwany ją posiadał. W innej podobnej sprawie, dotyczącej wykonania zobowiązania w naturze na żądanie powoda, sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania w celu ustalenia, czy sprzedawca faktycznie był w stanie wykonać przedmiotowe zobowiązanie (czyli dostarczyć tonę pszenicy).

Często w praktyce sądy uznawały, że to na powodzie spoczywał obowiązek udowodnienia posiadania rzeczy przez pozwanego. Przykładowo w sprawie o złożenie do depozytu powódka domagała się wydania 12,947 kg materiału siewnego, który został jej wcześniej przekazany. Sąd pierwszej instancji oddalił zażalenie. Wówczas została złożona apelacja, ale sąd utrzymał w mocy pierwszy wyrok i stwierdził, że w aktach sprawy znajdują się dowody na to, że oskarżony nie posiada nasion. Dlatego też nagroda rzeczowa nie przyniosła oczekiwanego rezultatu.

W innej sprawie Sąd Kasacyjny uchylił decyzje poprzednich instancji (które oddalały powództwa). W tym przypadku dowodem nieobecności było pismo od dostawcy. Sąd zaznaczył, że gdyby powód udowodnił, że jest inaczej, to wówczas zasądziłby na rzecz pozwanej odszkodowanie w naturze.

Uzasadnienie stanowiska sędziów

Należy teraz rozważyć, jakie podstawy mają sądy, aby trzymać się właściwego stanowiska i jakie inne możliwości można przewidzieć.

W p. 7 powyższej uchwały nr 7 stanowi, że to sąd po zapoznaniu się z materiałami sprawy ustala obiektywną możliwość wykonania zobowiązania. Jeżeli zatem zostanie ustalone, że pozwany nie posiada nieruchomości, której domaga się powód, to jest to okoliczność świadcząca o niemożności. Jeżeli powód wie o tym, że sporna nieruchomość przeszła we władanie innej osoby, to tę ostatnią należy wprowadzić do sądu jako współoskarżonego.

Stwierdza się to np. w poz. 32 PP SAC nr 10, a także SAC nr 22 z 2010 r. Jeżeli w postępowaniu ustalono, że sporna rzecz została czasowo przekazana przez pozwanego innej osobie, to ta ostatnia powinna zostać wprowadzona w charakterze współoskarżonego na podstawie sekt. 2 art. 46 APC RF. Jeżeli powód jest nabywcą rzeczy, a właściciel oddał ją np. w bezpłatne użytkowanie, nie wyklucza to dochodzenia przez wierzyciela odpowiednich roszczeń z tytułu wykonania zobowiązań rzeczowych. Natomiast w przypadku pożyczki lub dzierżawy posiadanie pozostaje odpowiednio po stronie pożyczkobiorcy i dzierżawcy. Odnoszą się do tego art. 617 i 700 k.c.

Rodzaje niemożliwości świadczenia

Niemożliwość może być subiektywna lub obiektywna. W pierwszym przypadku sytuacja wynika z niemożności przekazania przez dłużnika rzeczy. Nie ma jednak jednolitej definicji subiektywnej niemożliwości. Zwiększa to znacznie zakres pojęcia. W drugim przypadku niemożność ustala się z przyczyn naturalnych lub prawnie uzasadnionych dla każdej ze stron, np. utrata określonej rzeczy.

Co wpisać do umowy, aby zobowiązania były realizowane nawet w przypadku braku rzeczy?

W treści umowy o alienację mienia można zastrzec, że zobowiązania obejmują nie tylko przekazanie mienia, ale także jego wytworzenie lub wcześniejsze nabycie. Wówczas niewykonanie go może wynikać np. z niechęci dłużnika do poczynienia przygotowań do wydania rzeczy. Oczywiście, w czasie postępowanie sądowe okazuje się, że nie posiada on przedmiotowej nieruchomości. Gdyby jednak przyjąć wspomniane wyżej podejście, to takie okoliczności byłyby m.in grunt dla za odmowę wykonania zobowiązania rzeczowego. A gdyby istniały odpowiednie zapisy w umowie, to fakt, że dłużnik nie jest w posiadaniu rzeczy, nie stanowiłby nieodwołalnej przeszkody dla jego zobowiązań, w przeciwieństwie do utraty rzeczy czy braku towaru na rynku, np.

Inne rozwiązanie można znaleźć w oparciu o założenie, że subiektywna niemożność powstaje tylko wtedy, gdy starania, które dłużnik powinien podjąć, aby uzyskać dany rezultat, wykraczają poza zakres przewidziany w umowach. Wówczas przymus wykonania zobowiązania w naturze będzie oznaczał, że dłużnik jest zobowiązany nie tylko do wypełnienia przedmiotowych zobowiązań, ale do skierowania swoich wysiłków na pozyskanie towaru na rynku. Będą one oceniane przez sąd, który będzie opierał się na zasadach racjonalności i rozsądku, a także na zobowiązaniach określonych w umowie.

Rodzaje rzeczy, od których zależy wykonanie obowiązków

Zakwalifikowanie rzeczy do określonych kategorii indywidualnych lub rodzajowych może być stosowane jako domniemanie braku lub istnienia zobowiązania dłużnika do dokonania czynności przygotowawczych do przeniesienia własności. Jeśli chodzi o konkretną rzecz indywidualną, to jest zobowiązany do przekazania chyba, że udowodni się, że jest inaczej. W przypadku przedmiotu rodzajowego musi on początkowo podjąć kroki w celu nabycia go na rynku.

Aby zwolnić się z tego obowiązku należy udowodnić, że czynności niezbędne do wykonania zobowiązania rzeczowego wykraczają poza zakres obowiązków określonych w umowie. W tym zakresie istnieje subiektywna niemożność.

Postępowanie przed sądem w sprawie wymiany maszyny

Podobne stanowisko zajmuje Sąd Najwyższy w 2012 r. Republika Czeska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, który wprowadził specjalną regulację w dziedzinie ochrony konsumentów, nr 17, która dotyczy spraw związanych z ochroną konsumentów. W kl. Artykuł 4 stanowi, że jeżeli konsument zażąda wymiany wadliwego produktu na produkt tej samej marki (który został wycofany z produkcji, nie jest już dostępny itp.), musi zapłacić karę. п.), to zgodnie z art. 416 Kodeksu cywilnego, obowiązek sprzedawcy do wykonania zastępczego ustaje z powodu niemożności jego wykonania. Ale kupujący ma prawo zażądać czegoś innego, jak to opisano w punkcie "18 ustawy Federacji Rosyjskiej o sprzedaży towarów". 1 art.18 ustawy Federacji Rosyjskiej o na rzecz ochrony praw konsumentów"Nr 2300-1", a także art. 503 Kodeks cywilny. Dowód, że wymiana nie jest możliwa, leży po stronie sprzedawcy.

Na podstawie tego przepisu Sąd Okręgowy w Swierdłowsku (w sprawie nr 33-10813/2011) orzekł na rzecz powoda o maszynie zastępczej, stwierdzając, że pozwany nie przedstawiła dowodów na zaprzestanie produkcji samochodów o odpowiedniej konfiguracji.

Podobne stanowisko zajmują trybunały arbitrażowe. Przykładowo MOA w 2015 r. w sprawie № A40-136582/2014 orzekł o wykonaniu zobowiązania rzeczowego przez dłużnika do wytworzenia i przekazania towaru zgodnie z aneksem do umowy, który został podpisany przez obie strony. W innych przypadkach można odrzucić argument pozwanej, że nie posiada ona przedmiotowej nieruchomości, uzasadniając, że zobowiązanie musi być wykonane przez stworzenie lub nabycie rzeczy. Dopiero wtedy może zostać przekazana dalej wierzycielowi.

Osobliwości przeniesienia rzeczy rodzajowej

Podobnie jest w art. 396 ust. 2 i art. 455 ust. 3. 23 rozporządzenia №7 (wspomnianego powyżej). Fakt, że rzecz rodzajowa nie może być wydana wierzycielowi, nie zwalnia dłużnika z zobowiązania rzeczowego w myśl tego przepisu. W przypadku, gdy można go nabyć od 3 osób. Stanowi o tym art. 396 ust. 1 i 2 oraz art. 455 ust. 2 k.c.

Okazuje się, że dziś, przy dochodzeniu roszczeń z tytułu przeniesienia własności majątku spadkowego w naturze, fakt jego braku nie jest wystarczający do odmowy zaspokojenia roszczenia. W tym przypadku to dłużnik musi udowodnić, że nie ma możliwości nabycia danej rzeczy od osoby trzeciej.

Możliwość nałożenia grzywny i żądania odszkodowania

Łatwo podważyć argument, że zasądzenie rzeczy rodzajowych jest niewykonalne. Tym samym oprócz wykonania zobowiązania rzeczowego powód może żądać nałożenia na dłużnika obowiązku zapłaty grzywny na rzecz wierzyciela. Ponadto, jeżeli wyrok nie został wykonany przez dłuższy czas, powód może złożyć wniosek o wykonanie zastępcze w trybie określonym w art. 171, 324 Kodeksu postępowania arbitrażowego.

Ma on jednak prawo żądać odszkodowania za wartość nieruchomości, która nie została przekazana, w oparciu o stawki rynkowe obowiązujące w momencie składania wniosku. Nie oznacza to jednak, że sąd jednoznacznie zadośćuczyni roszczeniu powoda.

Postępowanie sądowe w sprawie przeniesienia nasion

Sąd Najwyższy RF w sprawie nr А03-20581/2012 orzekł o anulowaniu wzrostu wartości do wartości rynkowej, wskazując, że odpowiednia cena nie przywróci praw i interesów powoda. Ponadto zauważył, że wydając orzeczenie poprzedni sąd nie przywrócił powodowi prawa do ekwiwalentnego świadczenia pieniężnego zastępczego. Możliwość zakupu podobnego produktu za określoną kwotę nie została potwierdzona przez materiały sprawy. Roszczenie powoda dotyczyło przekazania ustalonej ilości materiału siewnego, zatem powoływanie się przez sąd na zmianę treści wyroku było nieprawidłowe.

W efekcie prawa powoda nie tylko nie zostały przywrócone, ale zmusiły go do wystąpienia z nowym roszczeniem. To z kolei jest sprzeczne z zasadami sprawności wymiaru sprawiedliwości i ekonomii czynności procesowych.

Opinia

W tym artykule dowiedzieliśmy się, co oznacza egzekwowanie obowiązku rzeczowego, jak stosuje się tę zasadę i jakie mogą pojawić się przeszkody w jej egzekwowaniu. Poznaliśmy też stanowiska sędziów w tej sprawie.

Jeśli masz doświadczenie np. w obronie prawa lub Opinia na temat powyższego, zapraszam do komentowania artykułu w celu dyskusji.