Thomas reed i jego filozofia zdrowego rozsądku

Thomas Reid - pisarz, szkocki filozof, najbardziej znany ze swojej metody filozoficznej, teorii percepcji i jej szerokiego wpływu na epistemologię. Także twórca i zwolennik przyczynowej teorii wolnej woli. W tych i innych obszarach oferuje wnikliwą i ważną krytykę filozofii Locke`a, Berkeleya, a zwłaszcza Hume`a. Reid wniósł znaczący wkład w tematykę filozoficzną, w tym etykę, estetykę i filozofię umysłu. Dziedzictwo filozoficznych prac Thomasa Reeda można odnaleźć we współczesnych teoriach percepcji, wolnej woli, filozofii religii oraz w epistemologii.

Krótka biografia

Thomas Reed urodził się na włościach w Strachan, Aberdeenshire, 26 kwietnia 1710 roku. (Stary styl). Rodzice: Lewis Reid (1676-1762) i Margaret Gregory, kuzyn James Gregory. Kształcił się w Kincardine Parochial School, a następnie w O`Neill Grammar School.

Wstąpił na Uniwersytet w Aberdeen w 1723 r. i ukończył studia magisterskie w 1726 r. W 1731 roku, gdy osiągnął pełnoletność, uzyskał licencję na głoszenie kazań. Swoją karierę rozpoczął jako ksiądz w Kościele Szkocji. Jednak w 1752 roku otrzymał profesurę w King`s College (Aberdeen), którą przyjął zachowując posługę duchowną. Uzyskał doktorat i napisał An Inquiry into the Human Mind According to the Principles of Common Sense (opublikowany w 1764 roku). Wraz z kolegami założył Towarzystwo Filozoficzne w Aberdeen, powszechnie znane jako Wise Club.

Wkrótce po wydaniu pierwszej książki otrzymał prestiżowy tytuł profesora filozofii moralnej na Uniwersytecie w Glasgow, powołując się na miejsce Adama Smitha. Filozof przeszedł na emeryturę z tego stanowiska w 1781 roku, po czym przygotował swoje wykłady uniwersyteckie do publikacji w dwóch książkach: "Essays on Intellectual zdolności człowieka" (1785) oraz Essays on the Active Powers of the Human Mind (1788). Zmarł w 1796 roku. Thomas Reid jest pochowany w kościele Blackfriars na terenie kampusu Glasgow College. Kiedy uniwersytet przeniósł się do Gilmorehill, na zachód od Glasgow, jego nagrobek został umieszczony w głównym budynku.

Filozofia zdrowego rozsądku

Pojęcie zdrowego rozsądku było w przeszłości szeroko stosowane w mowie potocznej i licznych doktrynach filozoficznych. Jednej z najbardziej wszechstronnych analiz zdrowego rozsądku dokonał Thomas Reid. Celem nauk filozofa jest bycie argumentem przeciwko sceptycyzmowi Davida Hume`a. Odpowiedzią Reeda na sceptyczne i naturalistyczne argumenty Hume`a było wyliczenie zbioru zasad zdrowego rozsądku (sensus communis), które stanowią podstawę racjonalnego myślenia. Na przykład, każdy, kto prowadzi filozoficzny argument, musi implicite założyć pewne przekonania, takie jak "Rozmawiam z prawdziwą osobą" i "Istnieje zewnętrzny świat, którego prawa nie zmieniają się".

Jego teoria wiedzy wywarła silny wpływ na teorię moralności. Uważał, że epistemologia jest wstępem do etyki praktycznej: gdy filozofia utwierdza nas w naszych wspólnych przekonaniach, wszystkie, które dla nas to działać zgodnie z nimi, bo wiemy, co jest słuszne. Jego filozofia moralna przypominała rzymski stoicyzm z jego naciskiem na wolność podmiotu i samokontrolę. Często cytował Cycerona, od którego przyjął termin "sensus communis".

Pamięć i tożsamość osobista

Badania Thomasa Reida nad pamięcią opierają się na teorii identyfikacji osobistej. Jednym z rezultatów były trzy krytyki teorii Locke`a. Reid twierdził, że Locke wprowadza w błąd z powodu pomieszania pojęć świadomości, pamięci i tożsamości osobowej. Filozof uważał, że używanie "świadomości" do opisania świadomości zdarzeń z przeszłości jest błędne, ponieważ w takich przypadkach jesteśmy świadomi jedynie naszej pamięci o tych zdarzeniach.

Spostrzeganie i świadomość dają bezpośrednią wiedzę o rzeczach aktualnie istniejących: jak wygląda świat zewnętrzny i jak działania umysłowe następują po sobie. Pamięć natomiast daje bezpośrednią wiedzę o przeszłości; a te rzeczy mogą być z kolei zewnętrzne lub wewnętrzne. Ktoś może pamiętać np. mdłe uczucie spotkania ze zgniłym jedzeniem. Osoba ta będzie pamiętać nie tylko stan jedzenia, w tym przypadku, ale również fakt, że doświadcza pewnego nieprzyjemnego uczucia.

Filozofia religii

Filozofię tę ukształtował Thomas Reid, pod wpływem swojej posługi. Główny wkład Reida w historia filozofii religia odnosi się do sposobu, w jaki on, jako apologeta, przenosi akcent z udowodnienia istnienia Boga na zadanie wykazania, że rozsądnie jest wierzyć w Jego istnienie. W tym Reed jest innowatorem i ma wielu nowoczesnych zwolenników. Świadectwem tego jest fakt, że czołowi obrońcy wiary chrześcijańskiej w anglo-amerykańskiej tradycji filozoficznej nie tylko oddają hołd wysiłkom Reeda, by wyartykułować warunki, w którym Wiara religijna staje się racjonalna. Wykorzystują też szeroko i rozwijają szereg jego argumentów i manewrów z zakresu epistemologii wiary religijnej.

Jako człowiek z rozległym wykształceniem teologicznym, a także ojciec, któremu z szóstki dzieci udało się przeżyć jedno, Thomas Reid napisał obszernie na temat bólu i cierpienia oraz ich relacji z Bogiem. Jednak o problemie zła napisano bardzo niewiele. Jego notatki z wykładów wyróżniają trzy rodzaje zła:

1. Zło wynikające z niedoskonałości.
2. Zło, które nazywane jest złem naturalnym.
3. Zło moralne.

Pierwszy odnosi się do faktu, że stworzeniom można było nadać większy stopień doskonałości. Druga forma to cierpienie i ból, które, znoszone przez istoty we wszechświecie. Trzeci odnosi się do łamania praw cnoty i moralności.

Spostrzeganie i poznawanie świata

Oprócz bycia newtonowskim empirystą, Reid uważany jest za biegłego fenomenologa, dobrze zorientowanego w specyfice naszego doświadczenia, zwłaszcza zmysłowego. Kiedy na przykład dotykamy stołu, myślimy o nim, tworzymy wyobrażenia o przedmiocie i czujemy go. Bezpośrednim efektem, jaki wywierają na nas przedmioty, jest wywoływanie wrażeń. Proces ten jest zawsze wyraźnie związany z konkretnym zmysłem: dotykiem lub wzrokiem. Uświadamiamy sobie właściwości przedmiotów poprzez śledzenie wrażeń, które te przedmioty wywołują.